Taniberdiyev Akmal Abdug’anievich yengil atletika va uni o’qitish metodikasi

Final kuchlanishga tayyorlanish. 
Vazifa – snaryadning to’g’ri chiziqli 
harakat tezligini kam yo’qotgan holda ayrim tana a’zolarining tez harakatlari bilan 
hamma tana a’zolari mushaklarini ularning ketma-ket qisqarishi uchun sharoit 
yaratish maqsadida cho’ziltirishdir. Shuningdek, yana shuni aytish mumkinki, 
ya’ni shunday holatga kelish lozimki, snaryad taxmin qilinayotgan uchib chiqish 
nuqtasidan mumkin qadar uzoqroq masofada turgan bo’lishi kerak (22 a,b-
rasmlar). 
 
22 rasm. 
a- tezlik olishga tayyorgarlik, b- dastlabki holat, sapchishga tayyorlanish
Bunday holatga tanani uloqtirish yo’nalishiga teskari tomonga optimal 
egiltirish, burish yoki “burash”, shuningdek, oyoqlarni (birinchi navbatda – 
tayanch oyoqni) optimal chegaragacha bukish yordamida erishiladi (tana og’irligi 
o’ng oyoqda). Snaryadga kuch berish yo’lini oshirish uchun oyoqlarning joylashish 
kengligi ham muhim ahamiyatga ega. Biroq oyoqlarni joylashtirish kengligi har bir 
uloqtiruvchi uchun faqat tajriba yo’li orqali belgilab olinishi mumkin. Final 

---

100 
kuchlanishga tayyorlanish jarayonida sportchining gavda egilishini kamaytirish 
hisobiga harakat tezligi bir oz oshishi mumkin. Umuman olganda, final 
kuchlanishga tayyorlanish passiv palla hisoblanadi, chunki bu paytda tezlanish 
yo’qligi sababli “uloqtiruvchi-snaryad” tizimining harakatlanish tezligi kamayadi. 
23-rasm. Sapchip yadro itqitish texnikasi.
a-dastlabki holat, b- sapchishga tayyorlanish, v-yadro itqitishdan oldingi holat, g – yadroni 
itqitish va uni uchib chiqishi. 
 
24-rasm. Aylanib yadro itqitish texnikasi.
a-dastlabki holat, b- aylanish, v- yadroni itqitish
 
 
Final kuchlanishi. 
Itqitishning bu qismi vazifasi – snaryadni fazoda to’g’ri 
joylashtirgan holda optimal burchak ostida snaryadga maksimal tezlik berish. Bu 
vazifa mushaklarning, birinchi navbatda, oyoqlar mushaklarining tez, qat’iy 
tartibda ketma-ket qisqarishi hisobiga bajariladi.
Itqituvchi sapchishdan so’ng qo’sh tayanch holatni egallashi bilanoq, 
oyoqlar mushaklari qisqarib, gavdani ko’taradi, bir vaqtning o’zida tos oldinga 
chiqariladi. Oyoqlarni tekislash va tosni oldinga chiqarish shuning uchun kerakki, 
gavda mushaklari cho’ziluvchan holatda qolishi, tekis chap oyoq esa a’zolarning 
harakatlarini to’xtatish uchun tayanch bo’lishi lozim.

---

101 
Itqituvchining tekislangan oyog’i tana mushaklari qisqarishi uchun zarur 
bo’lgan qattiq tayanch hisoblanadi. Tana mushaklari to’liq qisqargandan so’ng qo’l 
mushaklari ishga qo’shiladi.
Mushaklarning ketma-ket qisqarishi final kuchlanishda katta ahamiyatga 
ega. Aniqlanishicha, agar mushaklarning ketma-ket qisqarishiga rioya qilinsa, 
keyingi mushak kuchi oldingi mushak kuchi nolga teng bo’lgan paytda ishga 
tushadi va shu orqali snaryad harakatlanishining eng katta tezligiga erishiladi.