Ta’limiy jihatdan Allohni bilishda uch ma’rifiy bosqich

«Ey mo`minlar, Allohdan qo`rqinglar! Har kim

ertasi uchun oldindan nima hozirlab qo`yganiga qarasin! Allohdan qo`rqinglar,

chunki Alloh chindan ham qilayotgan amallaringizdan xabardordir»

(«Hashr» surasi, 18-oyat).

Oyatning mazmuni mana bunday:

- Allohdan qo`rqing, unga itoat eting. Moddiy va ma`naviy azob chekayotganlarga yordam

bering. Doimo Alloh yo`lida bo`ling, qiyomat kuni buning mukofotini olasiz. Chunki Alloh savob ishingizni ham, gunoh ishingizni ham - nima qilgan bo`lsangiz hammasini biladi. Farishtalar, osmon, er, kecha, kunduz... hamma-hammasi, inson nima qilgan bo`lsa shu haqda qiyomat kuni guvohlik beradi. Hatto insonning o`z a`zolari o`zi to`g`risida guvohlik qiladi. Er iymonli va ixlosli kishilarga guvoh bo`ladi va:

- Mening ustimda namoz o`kidi, ro`za tutdi, hajga bordi, - deydi. Rahmlilar ichida eng

rahmli bo`lgan Alloh qiyomat kuni iymonsizlar bilan osiylarni ipidan ignasigacha sinchiklab so`roq qilganda ularning holiga voy bo`ladi! Butun vujudi, barcha a`zolari bilan Allohdan qo`rqqan kishilar mo`minlardir. Bu borada Imom Abul-Lays shunday deydi:

- Allohdan qo`rqishning alomati etti narsada namoyon bo`ladi:

1. Tilda: Allohdan qo`rqqan odam tilini yolg`ondan, g`iybatdan, boshqalarga bo`hton

qilishdan va bekorchi so`zlar aytishdan tiyadi. Uni Allohni zikr etuvchi, Qur`on o`quvchi va ilmiy muzokaralar bilan mashg`ul a`zo holida shay tutadi.

2. Qalbda: Allohdan qo`rqqan odam qalbida musulmon qardoshlariga dushmanlik xis

qilmaydi. Yolg`on, bo`hton va hasad qilish kabi g`ayriinsoniy tuyg`ularni qalbidan yo`q qiladi. Chunki hasad kishining go`zal amallarini mahv etadi. Shunga ko`ra, Allohning Rasuli s.a.v. buyuradi: «Olov o`tinini eb bitirgani kabi, hasad ham insonning go`zal amallarini eb bitiradi». ey o`quvchi, bilki hasad qalblarga joylashgan va jamiyat hayotida katta zararlarga yo`l ochuvchi yomon bir kasallikdir. Qalblardagi xastaliklar, ya`ni yomon tuyg`ular, yomon fe`llar faqat ilm va amal bilan davolanishi mumkin.

3. Ko`zda: Allohdan qo`rqqan odam eyishda ham, ichishda ham, kiyishda ham va boshqa

xususlarda hamko`zini haromdan ehtiyot qiladi. Dunyoga hirs bilan va har narsani ko`lga

kiritish ishtiyoqi bilan emas, ibrat nazari bilan qaraydi. Halol bo`lmagan narsalarga

qarashdan tiyiladi. Shuning uchun ham Allohning Rasuli (s.a.v.) buyuradi: «Kim ko`zini harom narsalar bilan to`ldirsa, Alloh ham qiyomat kuni uning ko`zini olov bilan to`ldiradi.»

4. Me`dada: Allohdan qo`rqqan odam me`dasiga harom luqma bermaydi. Chunki harom luqma eyish eng katta gunohlardan biridir. Shu bois Allohning Rasuli (s.a.v.) buyuradi:

«Inson zotining me`dasiga bir luqma harom tushganda bu luqma me`dasida qancha vaqt tursa, eru ko`qdagi farishtalar ham shuncha vaqt unga la`nat o`qiydilar.» uyg`un narsalarga uzatadi. Ka`bdan shunday bir rivoyat qolgan. Alloh yashil zumraddan bir

bino yaratgan. Bu binoda etmish ming doira va har doirada ming xona bor. Bu erga faqatgina o`ziga harom narsa in`om etilganda yolg`iz Allohdan qo`rqqani uchun uni rad etgan kishilarkiradi.

6. Oyokda: Allohdan qo`rqqan odam isyon yo`lida emas, Allohga itoat yo`lida odimlaydi. Ilm- ma`rifat va yaxshi axloq o`rganish maqsadida olimlar va solih kishilar majlisiga boradi.

7. Itoatda: Allohdan qo`rqqan odam yolg`iz Alloh rizosi uchun unga itoat etadi. Riyodan,

insonlarga o`zini va yo ishlarini ko`z-ko`z qilishdan va ikkiyuzlamachilikdan saqlanadi.

SHunday qilib, bir kimsaning olti a`zosida va ettinchi o`laroq ibodatida shu hollar bor

bo`lsa, demak u Allohning: « Oxirat esa Rabbingiz nazdida taqvodorlar uchundir.»

(Zuxruf surasi, 35-oyat.), deb marhamat qilgan kishilaridan biri bo`ladi. YAna taqvodorlar haqida Alloh bildiradi: «Shubhasizki, taqvodorlar, ya`ni Allohdan qo`rqqani uchun o`zini yomonliklardan tiyganlar, Rabblari ato etgan savoblarni olgan holda jannatlarda va buloq bo`ylarida bo`lurlar. Chunki ular ilgari chiroyli amallar qilgandilar. Taqvodorlar jannatlarda va ne`matlar ichida bo`ladilar». (Va-z-Zoriyot surasi, 15-16-oyatlar) «Taqvodorlar amin bir maqomdadirlar, ya`ni Allohga qarshi bo`lishdan qo`rquvchilar qiyomat kuni osoyishta, ishonchli joyda bo`ladilar» (Duxon surasi, 51-oyat.)

Bu oyatlarning barchasida Alloh bamisoli shunday deganday ko`rinadi: Ular qiyomat kuni

azobdan ozod bo`ladilar. YAna mo`min bo`lgan odam qo`rquv bilan umid orasida turmog`i,

Allohning rahmatiga suyanmog`i, undan aslo umid uzmasligi kerak.

Alloh buyuradi: Ayting: «Ey, nafsiga zulm qilayotganlar! Allohning rahmatidan noumid bo`lmangiz! Chunki Alloh barcha gunohlarni avf etish qudratiga egadir. Shubhasizki, U ko`p afv etuvchi, ko`p mehribondir» (Zumar surasi, 53-oyat.)

Mo`min odam Allohdan umid uzmaslik bilan birga, ibodatlarini ham beistisno ado etadi, yomon fe`llaridan voz kechadi va yomon atvorlarini tark etadi. Allohning do`sti Hz.Ibrohim (Hazrat Muhammad sallallohu alayhi va sallam... — «Alloh Hazrat Muhammadning shonini yuksaltirsin va ustlariga salomini yog`dirsin» ma`nosidagi bu jumla Payg`ambarimiz (s.a.v.)ning ismlari tilga olinganda aytilishi sunnat bo`lgan duodir. Matn o`qilishini qulaylashtirish uchun, bundan keyin qaerda «Hazrat» so`zi kelsa «hz.» holida ishlatamiz, «sallallohu alayhi va sallam»ni esa «s.a.v.» deb ishlatamiz.) salom unga, xatolarini yodiga olganda o`zidan ketar, qalbining shiddat bilan urayotganini his etardi. Allohning oldiga Jabroilni yubordi. Jabroil Hz. Ibrohimga dedi:

- Alloh senga salom yubordi va: «Do`stidan qo`rqadigan do`st ham bo`ladimi?» demoqda, -

dedi. Shunda hz.Ibrohim:

- ey Jabroil, xatolarim yodimga tushib, ularning jazosini o`ylaganimda do`stlikni

unutaman, - degan javobni berdi. Imom Abulays deydiki:

- Osmonning ettinchi qavatida Alloh yaratgan, unga sajda kiluvchi shunday farishtalar

borki, Alloh qo`rquvidan tomirlari titrar. Qiyomat kuni bo`lganda boshlarini sajdadan

ko`tarib:

—Ey Rabbimiz, seni tanzih etamiz. Qullik vazifamizni keragicha ado etolmadik, -

derlar. Allohning mana bu oyati ana shu haqiqatga ishora qiladi:

— Rabbilaridan qo`rqurlar va faqat o`zlariga amr etilgan ishlarnigina qilurlar.

Payg`ambarimiz (s.a.v.) dan rivoyat qilingan shunday bir hadis bor:

— Alloh qo`rquvidan kishining vujudi hurpaygan vaqtda, daraxtdan yaproqlar to`kilganday, gunohlari to`kiladi. Aytishlaricha, bir odam bir xotinni ko`z ostiga oladi. Bir kun shu xotin tijorat maqsadi bilan bir karvonga qo`shilib yo`lga chiqadi. Haligi odam ham o`sha karvonga qo`shilib, ketidan ketadi. Oqshom chog`i karvon bir erda qo`noqlaydi va hamma yotadi. Bu orada odam xotinning yoniga keladi va maqsadini unga aytadi. Xotin: — Bor, kuzatib kel, hamma uxlaganmikin, bilaylikchi, -deydi.

Taklifi qabul bo`ldi deb o`ylagan erkak sevinib ketadi, karvon atrofini aylanib keladi

va:

— Hamma uxlagan, - deydi. Bu safar xotin:

—YAxshi, Alloh-chi? Ajabo, shu soatda u ham uxlaganmikin, nima deysan? — deb so`raydi. Bu og`ir savolga erkak:

—Yo`q, Alloh hech qachon uxlamaydi, mudramaydi xam, deb javobini berishga majbur

bo`lganda, xotin:

—U holda? - deydi,

- odamlar ko`rmasa ham, uxlamagan va mudramaydigan Alloh bizni ko`radi. Hammadan ham

ko`ra undan qo`rqaylik va hayo qilaylik. Hotin u so`zlarni aytayotganda erkakning ko`nglida qo`rquv uyg`onadi. U Allohdan qo`rqadi, darhol karvonni tark etib, uyiga qaytadi va tavba qiladi. Yana hikoya qilishlaricha, bir odam bor edi, Alloh yo`lida edi. Bir kuni boshiga qiyinchilik tushdi, bolalari och qoldi. U: «Bor, egulik ul-bul topib kel», deb xotinini yo`lga chiqardi. Xotin, bir boyning eshigini taqillatib, bolalari ochligini aytdi va sadaqa so`radi. Lekin boy berajak yordami evaziga yomon istaklar bildirdi. Xotin buni rad etdi va hech nima olmay, uyiga qaytdi. Lekin bolalari ochlik azobiga chiday olmay faryod ko`tara boshlagach, xotin yana o`sha boy huzuriga bordi va uning shartini qabul qilganini aytdi. Boy xotinga yaqinlashayotganda bechoraning vujudida mudhish bir titroq turdi. Har bir a`zosi qaltiray boshlaydi.

— Muncha qaltiramasang... — dedi boy.

- Allohdan qo`rqyapman, dedi xotin.

Shunda boy:

- Senki, majbur bo`lganing holda Allohdan shunchalik qo`rqayotgan bo`lsang, men qandoq

odam bo`ldim endi? Aslida mening holim ko`proq qo`rqquvlik-ku! - dedi va xotinning ehtiyojini ta`minlab, uyiga jo`natdi.

Payg`ambarimiz (s.a.v.) dan rivoyat qilingan bir hadis shu mazmundadir:

- Alloh buyuradiki: «Men ikki QO`RQUVni va ikki QO`RQUVSIZLIKni bandamning boshida to`plab-yig`ib o`tirmayman. Kim dunyoda qo`rqqan bo`lsa, oxiratda mendan qo`rqmagay. Kim dunyoda qo`rqmay yurgan bo`lsa, oxiratda albatta qo`rqitaman».

Alloh buyuradi: - ...insonlardan qo`rqmang, mendan qo`rqing (Moida surasi, 44-oyatning bir qismi)

— ...agar mo`min bo`lsangizlar, ulardan emas, mendan qo`rqingizlar (Ol-i Imron

surasi, 175-oyatning bir qismi.)

Payg`ambarimiz (s.a.v.) dan keyingi ikkinchi xalifa Hz.Umar (qaerda «Hazrat» so`zi kelsa

«Hz.» holida ishlatamiz) — Alloh undan rozi bo`lsin - Qur`ondan oyatlarni tinglaganda o`zini yo`qotar va hushidan ketar edi. Bir kuni qo`liga somon cho`pini olib, shunday dedi:

— Koshki somon Cho`pi yo eslanmaydigan bir narsa bo`lsaydim. Koshki onam meni tug`magan

bo`lsaydi. Yana Xz.Umar - Alloh undan rozi bo`lgay— shunchalik ko`p yig`lardiki, ikki ko`zidan oqqan yosh yonoqlarida ikki qora chiziq qoldirardi.

Allohning Rasuli (s.a.v.) buyuradi:

- Kimki Allohdan qo`rqib yig`lasa, ko`kraqdan chiqqan sut ko`krakka kirmaguncha, u ham

jahannamga kirmaydi (ya`ni ko`krakdan chiqqan sut ko`krakka qaytib kirmaganidek, taq-

vodorlar ham jahannamga kirmaydi)

«RAQOIQ UL-AXBOR» («Raqoiqul-Axbor» - «Nozik xabarlar» ma`nosini bildiruvchi bu kitobning muallifini aniqlashga muvaffaq bo`lmalik.) degan kitobda shunday bir xabar bor:

—Qiyomat kuni bir kishini olib kelishadi. Savoblari bilan gunohlari qiyoslanadi, lekingunohlari og`irroq chiqadi. Va shunga yarasha jazo tortish amri berilganda, kipriklaridan bir tolasi tilga kirib deydiki:

—Ey Rabbim, sening Rasuling Hz.Muhammad,— unga saloming yog`ilsin — «Kim Alloh

qo`rquvidan yig`lasa, Alloh u ko`zni jahannam otashiga harom qiladi» deb buyurgan edi. Men dunyodaligimda sendan qo`rqib yig`lagan edim-ku?!

Shunda Alloh o`sha kishini afv etadi, dunyoda Rabbidan qo`rqib yig`lagan bir kiprik

tolasidagi nam tufayli uni azobdan qutqaradi. Jabroil esa:

— Falon kishi Allohdan qo`rqib yig`lagan bir kiprik tolasi hurmati jazodan ozod

qilindi — deb e`lon qiladi.

«BIDOYAT UL-HIDOYA»da («Bidoyatul-Hidoya» («To`g`ri yo`lning boshlanishi») G`azzoliyning o`z asarlari bo`lib, o`quvchi diqqatini unga qaratmoqchi bo`lganlar) esa mana bunday xabar bor:

— Qiyomat boshlanganda jahannam shunday bir o`kiradiki, butun insonlar dahshatga tushib tiz cho`kadilar.

SHuning uchun ham Alloh buyuradi:

— Va sen hamma ummatnitiz cho`kkan holda ko`rursan. Har bir ummat o`z kitobi