Talim vazirligi

Atlantika okeani– Yer sharida kattaligi jixatidan Tinch okeanidan keyin 2- o’rinda turadigan okean. Uzunligi shimoldan janubga 15 ming km, enining eng kambar joyi - 2830 km gat eng. Atlantika okeani tubidagi ulkan Atlantika tizmasi okeani g’arbiy va sharqiy qismlarini o’rab turadi. Atlantika okean meridian bo’ylab katta masofada cho’zilganligidan okean yuzasida iqlim sharoiti xilm – xildir. Atlantika okeani katta qismi , yani 40 C sh. k bilan 40 C j.k orasi ekvatorial, tropik iqlim mintaqlaridadir. Suvning sho’rligi, suv balansiga bog’likdir: yiliga okean yuzasidan 1040 mm suv bug’lanib ketadi. Atlantika okeanning hamma qismida hayvonlar bor, o’simlik dunyosi ham xilma –xildir.

Atlantika okeani muhim iqtisodiy va strategik ahamiyatga ega. Atlantika okeaniga dunyo kemalarida tashiladigan yukning 60 %, baliq ovlashning 40% to’g’ri keladi.Suyuq yoqilg’i va metallurgiya xom ashyolari ayniqsa ko’p tashiladi.

Atmosfera – (yun, atmos- bug’ va sfera) – Yer sharini o’rab olgan va butun birga aylanadigan havo gobig’i . Balandlikga ko’tarilgan sari Atmosfera bosimi va zichligi kamayib boradi. Atmosfera tarkibini asosan azot (78,09%), kislorod (20,45%) va argon (0,93%) gaz aralashmasidan iborat, qolgan qismi karbonat angidrid gazi vadorog hamda geliy, neon kabi inert gazlar tashkil etadi.

Atmosferada havo vertikal va gorizontal yo’nalishlarda almashinib turadi. Atmosferaning asosiy qatlamlari: Troposfera, Stratosfera, Mezasfera, Termosfera, Ekzosferalardan iborat. Troposfera suv bug’lari va changlari ko’p bo’lganligi uchun tuman, bug’ hosil bo’ladi yomg’ir yog’adi, mamoqaldiroq va turli tuman ob-havo hodisalari ro’y beradi.

Atmosfera bosimi – Atmosferaning yer sirtidagi barcha narsalarga va yer sirtiga ko’tariladigan gidrostatik bosimi, Atmosfera xolatini bildiruvchi asosiy belgi. Simobli barometr bilan o’lchanadi. Atmosfera bosimi yoki normal bosim Pq760 mm simob ustuniga yoki 1013,25 g Pa ga teng. Atmosfera Balanlikga ko’tarilgan sari Atmosfera kamayadi. Butun yer sharida 5km balandlikdan boshlab ekvatordan qutub hududlari tomon Atmosfera bosimi kamayi boradi.

Atmosfera sirkulyatsiyasi – Atmosferaning bir tekis isimasligi va unda barqarorlikning rivojlanishi tufayli patdo bo’ladigan jarayonlar. Atmosfera natijasida Atmosferaning umumiy sirkulyatsiyasi va birqancha mahalliy sirkulyatsiyalar vujudga keladi. Atmosfera jarayonlari katta geografik maydonlarda ob – havo tarkibini belgilaydi.

Afrika – Qit’a. Kattaligi jixatidan Osiyodan keyin 2- o’rinda turadi. Maydoni – 29,6 mln km kv, orollari bilan 30 mln km2.Deyarli o’rta qismida ekvator chizig’i o’tgan.Shimoldan janubga tomon qariyib 8 ming km gacha cho’zilgan.

Afrikada xilma – xil foydali qazilmalar bor. Marganes rudalari, boksit, oltin, qalay kabi birqator konlari mavjud. Ekvator chizig’i materikni teng ikki qismga b’lib turganidan Afrikadaning shimol va janub tomonlaridagi qismlari bir xil iqlim mintaqasiga ega. Ekvator iqlimi zonasidan keyin ekvator mussonli iqlim mintaqalariga ega: ekvator iqlimli zonasidan keyin ekvator musson iqlim tropik va subtropik iqlim zonasi keladi. Ekvatordan shimol va janubga tomon yil fasillari bir – biriga teskari ya’ni shimolda yoz bo’lganida janubda qish bo’ladi.