Таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси

10.2-жадвал 2013-2015 йилларда МДҲ мамлакатлари компанияларида HR-

устуворликлар

HR вазифалари	МДҲ мамлакатларида			Таққослаш учун - дунёда
	2016 й. ўрин	2017 й. ўрин	2018й. юқори устуворлик улуши	2018й. ўрин	2018й. юқори устуворлик улуши
Ходимлар жалб қилиш ва ушлаб қолиш	1	1	62	1	56
Ўқитиш	2	2	58	7	42
Самарадорликни бошқариш	3	3	56	2	54
Ички ёллаш ва ҳаракат	4	8	50	10	34
Ташқи ёллаш	5	5	48	10	34
Юқори салоҳиятли ходимларни аниқлаш	6	4	46	4	51
Ишчи кучи сонини режалаштириш ва иқтидорларни таҳлил қилиш	7	7	38	5	46
Мослашув	8	6	38	13	29
Ўзгаришларни бошқариш	9	9	33	7	42
Карьерани ривожлантириш	10	10	32	7	42
Изчилликни режалаштириш	11	12	29	12	30
Компетенция моделлари устида ишлаш	13	13	20	14	27
Қайта структуралаш	——		6	15	13
Штатдан чиқариш ва релокация

МДҲ мамлакатлари ва дунёда иқтисодий вазият ўзига хосликлари туфайли HR-трендлар фарқ қилади. Бу соҳада дунё тенденциялари 10.3- жадвалда келтирилган Global HR Trends 2018 тўртинчи йиллик тадқиқот тақдим этилган.

10.2-жадвал HR-директорлар Саммити ташкилий қўмитаси йиллик тадқиқот

якунлари бўйича трендлар рейтинги

Тенденциялар
Глобал	Миллий
Функционал раҳбарларни персонални бошқариш жараёнига фаол жалб қилиш ва персонални бошқариш жараёнларини бизнес-жараёнларга интеграция қилиш	Унумдорлик учун кураш рақобатбардошликнинг асосий омилларидан бири сифатида

HR-раҳбарларни персонални бошқариш функциялари доирасидан ташқаридаги лойиҳаларга жалб қилиш ҳамда уларнинг бизнес ва бошқарувга таъсирини кучайтириш	Маълумотлар ва таҳлилдан фойдаланишни кенгайтириш
Таҳлилни чуқурлаштириш ва ундан фойдаланиш соҳасини кенгайтириш	HR-раҳбарларни персонални бошқариш функциялари доирасидан ташқаридаги лойиҳаларга жалб қилиш ҳамда уларнинг компаниялар бошқаруви ва бизнесга таъсирни кучайтириш
Чегарасиз ташкилот, краудсорсинг ва ташкилотдн ташқарида исталган жойда ва мамлакатда бўлган одамларни ишга жалб қилиш (булут технологиялари)	Иқтисодий вазият беқарорлиги шароитларида ташкилот ва персонал самарадорлигининг усиши – барча учун устувор
Маълумотларни таҳлил қилиш асосида ходимлар салоҳиятини баҳолаш усулларини ривожлантириш	Иқтисодиётнинг беқарор ривожланиш шароитларида персонални бошқариш харажатларини оптималлаштириш
Интеграцияланган компьютерлаштирилган тизимлар йўлидан корпоратив таълим	Истеъдодларни бошқариш ва мотивацияга ёндашувларни индивидуаллаштириш
Компаниялар юқори салоҳиятли ходимлар (HiPo) учун қўшимча имкониятлар яратиши	Ходимлар содиқлигини ошириш, иш жойини ўзгартириш тез-тезлигини пасайтириш
Иш унумдорлигини бошқариш тизимларин соддалаштириш	Компенсация пакетларини оптималлаштириш
Компанияларда ўзгаришларни самарали бошқариш ва ташқи ўзгаришларга тезкор жавоб қайтариш учун жамоалар яратиш	Меҳнатни ташкил қилишнинг мослашувчан шаклларини янада тарқатиш: вақтинчалик жамоалар, лойиҳа жамоалари, ўриндошлик, тўлиқсиз бандлик, уйда ишлаш
Ўқитиш, хабардорликни ошириш, ходимлардан қайта алоқа олиш ва ҳ.к. соҳасида персонал билан ишлаш учун мобил иловалар ишлаб чиқиш ва жорий қилиш	Янги технологиялар, қимматбаҳо ахборот тизимлари ва персонал тайёрлашга инвестиция дастурларини қисқартириш

HR-директорлар саммити ташкилий қўмитасининг таҳлилий Маркази томонидан ҳар йили ўтказиладиган HR-TRENDS-2018 тадқиқот натижалари шуни кўрсатадики, бугунги кунда мамлакатда ҳам, хорижда ҳам

«Истеъдодларни бошқариш	ва	мотивацияга ёндашувларни
индивидуаллаштириш» тренди	тобора	кучайиб, биринчи ўнталикка
кирмоқда.

Иш берувчилар истеъдодлар билан ишлашнинг янги воситаларини фаоллик билан изламоқдалар. 2018 йил «Меҳнат бозори экспертлари» Changellenge юқори салоҳиятли талабалар билан ишлаш бўйича агентлик билан биргаликда ўтказган «Ҳар бир компанияга биттадан истеъдод
тадқиқоти»га мувофиқ, МДҲ мамлакатлари компаниялари истеъдодли ходимлар билан етарли даражада самарали ишлашни билмайди. Ташкилотда кўплаб истеъдодли одамларнинг мавжудлиги иш берувчиларни улар ўзларини намоён этишлари учун махсус шарт-шароитларни яратиш зарурати билан қўрқитади. Бундан ташқари, ушбу ишда салбий томонлар сифатида қуйидагилар қайд этилди: асосий ходимларнинг эҳтиёжларига ўзгартиришлар ва "тузатишлар" киритилиши, жамоада тўқнашувлар эҳтимоли юқорилиги. Иқтидорли ходимлар учун энг очиқ сегмент халқаро компаниялар бўлди.
2013 йилдан бошлаб INSEAD тадқиқотчилари GTCI (The Global Talent Competitiveness index) рейтинги тузадиларва ундан мақсад – мамлакат истеъдодларни ривожлантиришга сарфлайдиган ресурслар ва ҳаракатларни, шунингдек, инсон капитали сифатини баҳолашдир. Умумий «истеъдод индекси» олтита мезон асосида ҳисоблаб чиқилади: мамлакатларнинг ҳар бирида меҳнат бозоридаги бозор ва норматив шарт-шароитларни баҳолаш; карьера ўсиши усун имконият; иш берувчиларнинг бутун дунёдан истеъдодларни жалб қилиш имконияти; малакали персонални ушлаб қолиш қобилияти; ходимларнинг ишлаб чиқариш кўникмалари ва глобал билимлар (маълумот ва кўникмалар даражаси инновацион ишлаб чиқаришлар ва инновацион тадбиркорлик фаоллиги учун қанчалик етарли эканлиги).
Истеъдодлар рақобатбардошлик умумий индекси иккита субиндекс ўртача арифметик кўрсаткичи сифатида ҳисоблаб чиқилади. Уларнинг биринчиси ҳар бир мамлакатда истеъдодларни ривожлантиришга сарфланган ресурслар ва ҳаракатларни ўлчайди, иккинчиси эса – меҳнат бозорида фойдаланиш учун мамлакатларга очиқ бўлган инсон капитали сифатини. 117 та мамлакатнинг ҳар бири учун 48 хил кўрсаткич тўпланган.
Россиянинг ушбу рейтингдаги ўрни мунтазам пасайиб бормоқда: 2013 йил – 51-ўрин, 2015 йил – 53-ўрин ва 2016 йил – 56-ўрин, бу эса рақобатбардошлик индекси пасайишидан далолат беради.
BCG маълумотларига кўра, 2016 йил истеъдодлар рақобатбардошлиги рейтингида Россия энг юқори кўрсаткични глобал билимлар мезони бўйича олиб, Германиядан икки сатр ва Хитойдан бир сатр ортда қолган ҳолда 28- ўринни эгаллади. Персонал сифати бўйича Россия рейтингнинг ўрталаридан
ўрин олди. Россия рақобатчиларидан истеъдодлар жалб қилиш имкониятлари ва уларнинг мобиллиги борасида энг кўп ортда қолиб, 107-ўринни эгаллаган. Шунингдек, меҳнат бозори имкониятлари а шароитлари бўйича ҳам мамлакатнинг ўрни жуда заиф – атиги 81-ўрин.
2015 йил GTCI рейтинги ³³Топ-5 (100 та мамлакат) қуйидаги кўринишга эга бўлган: Швейцария, Сингапур, Люксембург, АҚШ ва Дания. Ушбу мамлакатлар талантларнинг юқори даражада ҳаракатчанлиги билан ажралиб туради. Хусусан, Швейцария ва Люксембург аҳолисининг қарийб 25 фоизи чет элда туғилган. Сингапурда юқори малакали меҳнат бозорида чет элликларнинг улуши 43 фоизни ташкил этади. Россия истеъдодларни жалб қилиш ва уларнинг ҳаракатга тайёрлиги бўйича сезиларли даражада йўқотмоқда, 10 мамлакат иида 99-ўринни эгаллаб турибди. Мамлакатнинг меҳнат бозори имкониятлари ва шароитлари бўйича позицияси ҳам паст - 74- ўрин. Бу ерда Россия етакчилардан (Дания, Швейцария ва Сингапур) ортда қолмоқда. Россия глобал билим ва ишлаб чиқариш қобилиятлари мезонлари бўйича нисбатан юқори, яъни 36-ўринни эгаллади.
Россия фақат олий таълим тизимининг сифати (дунёда 24-ўрин), ҳар бир ўқитувчига ўртача талабалар сони (8-ўрин) ва иш жойидаги умумий баланс (дунёда 1-ўрин) бўйича нисбатан юқори балл олди.
Иш берувчиларнинг персонални ривожлантиришга инвестиция киритишга тайёрлиги бўйича Россия 67-ўринда, мамлакатдаги бизнес- мактаблар сифати бўйича 88-ўринда ва корхоналарнинг технологик инновациялар жорий қилишга тайёрлиги бўйича – умуман 101-ўринда.
Шундай қилиб, истеъдодларнинг рақобатбардошлиги асосида мамлакатларнинг рейтинги (GTCI) эътибор қаратиш керак бўлган истеъдодлар билан ишлаш соҳаларини аниқлаш имконини беради. Рейтингда чемпион бўлган давлатлар шуни кўрсатадики, истеъдодларни жалб қилиш учун ҳукумат таълим ва бандлик марказларига сармоя киритиши, бюрократияни камайтириши ва меҳнат қонунчилигини соддалаштириши керак. Иш берувчилар истеъдодли ходимларни ҳаракатчанлиги ва фанлараро лойиҳаларда ишлаш учун янги билим ва кўникмаларни ўрганиш истаги учун мукофотлашлари керак.



³³ www.The Global Talent Competitiveness Index
Истеъдодларни бошқариш муаммосини ўрганиш даври нисбатан узоқ – бўлишига қарамай, истеъдодлар бўйича умумий қабул қилинган таъриф ҳанузгача йўқ (10.4-жадвал).