Таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси

3.20-расм. Инсон ресурсларини бошқариш тизими мазмунга оид структурасининг сегменти

Муфассал функциялар (меҳнатни ташкил қилиш, персонални баҳолаш, меҳнат фаолиятини мотивация қилиш) ва уларнинг схемадаги жойлашуви персонал-технологиялар ишлаб чиқиш имкониятларини яққол намойиш этади. Схема сегментини ажратиб (3.20-расм), шуни тушуниш мумкинки, танлаб олиш жараёнини ташкил қилиш учун дастлаб иш ўрни, фаолият шароитллари, меҳнатини ташкил қилишиг таъриф бериш сўнгра даъвогарлар компетенцияларин (ёки бошқа хусусиятларни) баҳолаш қандай амалга оширилиши, уларни ташкилотда қандай мотивация қилиш аниқланиши ва фақат шундан кейингина танлаб олиш учун хос бўлган усуллар ва воситаларни қўллаш лозим.
Умумий кўринишда инсон ресурсларини бошқариш мазмунга оид структураси 3.7-жадвалда акс эттирилган.

3.7-жадвал Инсон ресурсларини бошқариш тизими мазмунга оид

структураси элементларининг мазмуни ва функциялари

Элементлар	Моҳияти	Ташкилот функцияси	Ички тизим функциялари
Персоналга эҳтиёжни режалаштириш	Ташкилот фаолияти ва ривожланиши мақсадларига мувофиқ персоналнинг сифат хусусиятларини аниқлаган ҳолда тоифалар бўйича ташкилотда банд бўлганлар зарур сонини аниқлаш	Персоналга сифат ва сон эҳтиёжини аниқлаш	-бошқа элементлар фаолият ҳажмини белгилайди -персонални бошқаришнинг мақсад ва вазифаларини белгилашга хизмат қилади -бошқа қуйитизимларда чора-тадбирларни режалаштириш учун асос ҳисобланади
Персонални танлаб олиш	Бўш лавозимга даъвогарлар орасидан энг мас келадиганларни аниқлаш	Ташкилот ва иш ўрни талабларига мувофиқ ходимлар таркибини шакллантириш	-ташкилот персонали таркибини белгилаб беради -персоналга юкламани оптималлаштириш -персонални жойлаштириш -меҳнат бўйича кўчишлар босқичи
Персонални мослаштириш	Шахсни янги ишлаб чиқариш ва ижтимоий муҳитларга киритиш	Ходимни ташкилотга интеграциялаш	-меҳнат унумдорлиги ўсиш суръатини белгилаб беради -микрогуруҳлар шакллантириш -адаптант ижтимоий ролини шакллантириш

Меҳнатни рағбатлантириш	Персонални ташкилот мақсадларига мос келадиган ҳаракатларга ундаш. Персоналнинг маъум бир ҳаракатлардан манфаатдорлигига хизмат қиладиган меҳнат, иқтисодий ва ташкилий вазиятлар яратиш	Меҳнат салоҳиятини имкон қадар очиб бериш ва фойдаланиш	-инсон ва ташкилот мақсадларини уйғунлаштириш -персонал қобилиятини сафарбар этиш -меҳнатдан қониққанликни шакллантириш -ташкилот қадриятлари ва меъёрлари, корпоратив маданият шакллантириш -меҳнат самарадорлигини баҳолаш
Персонални ривожлантириш	Персонал билимлари, кўникмалари, қобилияти ва маҳоратини такомиллаштири	Меҳнат салоҳиятини сифат жиҳатидан ошириш	-меҳнат самарадорлигини ошириш -инсон ва ташкилотнинг меҳнат салоҳиятини шакллантириш -ташкилотни стратегик ривожлантириш асоси
Меҳнат кўчишлари	Ташкилотда меҳнат тақсимоти тизимида ходимнинг ўрни ўзгариши. Ходимларнинг янги иш жойларига кўчиши, касбий- лавозим ва карьера кўчишлари	Инсон ресурслари салоҳиятидан фойдаланишни оптималлаштириш	-ходим қобилиятларидан фойдаланишни оптималлаштириш -меҳнат мазмунини ошириш -мотивация омили -иш ўринларини рационаллаштириш -персонал структурасини оптималлаштириш
Ижтимоий- психологик муносабатларни тартибга солиш	Қулай ижтимоий- психологик муҳит, хулқ-атвор ва муносабатлар меъёрлари ва стандартлар (корпоратив маданият) яратиш	Жамоани жипслаштириш, меҳнатдан қониққанлик даражасини ошириш, персонал жалб этиганлигини шакллантириш	-меҳнат самарадорлигини ошириш -ижтимоий эҳтиёжларни қондириш -персонални бошқариш бўйича чора-тадбирлар учун қулай ижтимоий- психологик муҳит яратиш
Бўшатиш	Самарали бошқарув тамойиллари ва қонун ҳужжатлари меъёрларига мувофиқ меҳнат шартномаларини	Персонал сонини оптималлаштириш	-персонал структурасини такомиллаштири -ижтимоий эҳтиёларни қондириш -бандлик ҳуқуқий

	бекор қилиш		меъёрларини таъминлаш -меҳнат мотивацияси
Персонални баҳолаш	Персонал сифатини, меҳнат самарадорлигини аниқлаш жараёни	Қарор қабул қилишнинг ахборот-таҳлилий асослари, қайта баҳолаш ахбороти мотивация механизмлари	-мувофиқлаштириш -персонал бўйича қарор қабул қилишнинг асослари -мотивация -маъмурий ва б.
Меҳнатни ташкил қилиш	Меҳнат функцияларини белгилаш, ташкилотда ва иш ўрнида фаолият юритишнинг ташкилий ва иқтисодий шароитлари яратиш. Ишларни бажариш учун персоналга талабларни аниқлаш	Самарали меҳнат фаолияти учун ташкилий ва моддий шароитлар яратиш	-самарали ишлаш учун шароитлар яратиш -персонал ююкламасини оптималлаштириш -персонални б учун асос -персоналга талабни аниқлаш учун асос ва б.

Шундай қилиб, ташкилотнинг меҳнат салоҳиятини ривожлантириш ва ундан самарали фойдаланиш учун амалга ошириш зарур бўлган фаолият йўналишларини белгилаб берадиган инсон ресурсларини бошқариш тизимининг мазмунга оид структураси ҳақиқатда унинг таркибий қисмлари инсон ресурсларини бошқариш тизими функцияларини бажаришга қаратилган тизимни ифодалайди, ўзига хос ички тизим мақсадлари ва функцияларига эга, ўзаро боғлиқ ва ўзаро алоқада бўлади.

3.