Таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси

Инсон ресурсларининг сифат тавсифи

Иқтисодиётни рақамлаштириш шароитида инсон ресурсларини нафақат миқдорий, балки сифат жиҳатидан баҳолашнинг ҳам аҳамияти ўсмоқда. Энг умумий таърифга асосланадиган бўлсак, сифат - бу маълум бир ҳодиса ёки жараённинг мазмунини амалга ошириш учун амалга ошириладиган хусусиятлар, ҳодисалар, жараёнларнинг бирикмаси. Ташкилотнинг кадрлар сифатини меҳнатнинг сифати деб ҳисоблаш мумкин. Ишчи кучи сифати ташқи (ва ҳатто ички) таъсирларга нисбатан етарлича барқарор бўлганлиги сабабли, уни диверсификация қилиш - жами ишчи кучининг ҳаёт айланишини узайтириш учун инсон салоҳиятини тўплаш ва ундан фойдаланиш учун янги, энг қулай шароитларни излаш жараёни зарур.
Ишчи кучи сифати - инсоннинг жисмоний ва ақлий қобилиятлари хусусиятларининг барқарор бирикмаси бўлиб, у муайян иш турини ва мураккабликни бажариш учун зарур бўлган унинг тайёргарлиги (касбий ва малака) даражасини тавсифлайди. Бу ерда ишчи кучининг сифатини яхшилаш учун ҳал қилиниши керак бўлган учта элемент муҳим аҳамиятга эга:

1. 
   инсон турли ўқитиш шаклларида ўзининг тайёргарлик жараёнида қўлга киритадиган қобилият хусусиятлари;
   
2. 
   қайта тайёрлаш ва билимларни ошириш жараёнида ўзгарадиган ва уларнинг турлича сифат даражасини тавсифлайдиган ходимнинг малакаси ва касби хусусиятлари;
   
3. 
   ходимнинг мавжуд қобилиятлари ишчи кучи алмашиниш ва фойдаланишда белгиланадиган у бажарадиган меҳнат тури ва мураккаблигига мувофиқ эканлиги.
   

Буларнинг барчаси ишчи кучининг функционал сифати тушунчасини, яъни унинг ишчи кучи сифат жиҳатидан шакллантирилган меҳнат операцияларининг муайян тўпламини бажариш қобилиятини таъкидлаш зарурлигига олиб келади. Меҳнатнинг функционал сифати белгилари унинг маҳсулдорлиги ва самарадорлигидир. Меҳнатнинг функционал сифати меҳнатнинг мураккаблиги ҳаракати орқали меҳнат сифати билан боғлиқ.
Ходимларни ёллаш жараёнида иш берувчи сотиб олинган товарларнинг ҳақиқий сифатини (ходимларнинг иш унумдорлигини) билмайди. Бу маълумот унинг учун очиқ эмас. Шу билан бирга, бир қатор бошқа хусусиятлар мавжуд (маълумот, ёш, жинс, миллат, иш тажрибаси), улар ишчи кучи сифати, ходимнинг имкониятлари ва қобилиятлари тўғрисида сигнал берувчи маълумот сифатида қабул қилинади. Меҳнатнинг сифати бошқача талқин қилинади. Ишчи кучи сифатининг таркиби ходимнинг малакаси ва шахсий хислатларини ўз ичига олади (2.4-расм).
Иш кучи сифатидаги ўзгаришларнинг ҳаракатлантирувчи кучлари таркибига ишчи кучи сифатига боғлиқ бўлмаган сабаблар киради. Бундай ташқи импулслар ёки омилларни сиёсий, иқтисодий, демографик омиллар ва ҳ.к. деб ҳисоблаш мумкин.


ИШЧИ КУЧИ СИФАТИ
Жисмони (ёши, со

МАЛАКА
Маҳорат
Ақлий

Профессионал билимлар

Мослашганлик

Ижтимо

Жавобгарлик

Компетентлик

касбий- йўналтирилганлик

худудий

вазиятли

Интел- лектуал

Функцио
-нал
Хавфсизлик учун
Қизиқишлар
Ўз иши учун

психофизиологик Бошқалар иши учун

профессионал Характер

ижтимоий- психологик

мотивация
Ҳаракатчанлик

Профессионаллик


Психологик лаёқатлилик