Таълим вазирлиги

Биринчи ҳол – тадбиркор бир ойдан кейин доллар сотиб олмоқчи, 
қайсиким ҳозирги кунда 1000 сум туради. У таваккал қиладики, бир ой ичида 
долларнинг баҳоси ошади. Шунинг учун хатардан ўзини сақлаш учун 3 ой 
муддатга фючерс шартномаси тузади. Шартномага кўра, 1 долларнинг 
баҳоси 1100 сумга тенг қилиб белгиланади. Бир ой муддат ўтади ва 
тадбиркор жисмоний шахсдан долларни 1100 сумдан сотиб олади. Шу давр 
ичида фючерс бозорида долларнинг нархи 1200 сумни ташкил этади. Яна 2 
ой ичида фючерс бозорида долларнинг нархи яна кўтарилиши мумкин. Энди 
тадбиркор жисмоний шахсдан долларни 1100 сумдан сотиб олади ва фючерс 
шартномасини 1200 сумдан сотади. Якуний ҳулоса шуки, сотиб олувчи 
сифатида тадбиркор 100 сум йўқотади, сотувчи сифатида эса 100 сум ютиб 
чиқади. Натижада хатар хавфи 0 га тенг бўлади. Агарда шу давр ичида 
фючерс шартномаси 1200 сум эмас, 1300 сумни ташкил қилганда эди 
тадбиркор ҳар бир доллардан 100 сум қўшимча фойда олар эди. 
Иккинчи ҳол – Хеджир ўзини акйия баҳосини пасайиш хатаридан 
суғурта қилади. Буни акция индексига бўлган фючерс шартномаси асосида 
эришиш мумкин. Тадбиркорнинг акцияси бор. Ҳар бирининг баҳоси ҳозирги 
кунда 1000 сум туради. Тадбиркор уй қурмоқчи, бунинг учун унга бир ойдан 
кейин пул керак бўлади. Агар бир ой ичида акциянинг курси пасайса 
(масалан 900 сумга тушса) тадбиркорнинг пули уй қуришга етишмайди. 
Шунинг учун тадбиркор ўз акцияларига фючерс шартномасини уч ойга 
тузади. Унда акция курси 1100 сум қилиб белгиланади. ҳақиқатда акциянинг 
курси юқорида айтилгандан 900 сум тушади, бу шароитда тадбиркор фючерс 
шартномани 1100 сумга сотади. Натижада тадбиркор акция сотувчи 100 сум 

---

312 
йўқотади (1000 сум акцияни 900 сумга сотади). Фючерс шартномани сотиш 
натижасида фойда олади. 
Худди шу ҳол опцион бозоридаги хеджирлашда ҳам такрорланади, 
фақат бу бозорда мукофот ҳақи кўпайиши мумкин. Биржа стратегияси 
фючерс шартномаларининг турли вақтларига қараб опционларни сотиш 
вақтига қараб ишлаб чиқилади.