Та’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistratura bo’limi qo’lyozma huquqida udk: baydillayev sanjar abdumumin o’G’LI

Ikkinchi bob bo‘yicha xulosa
Investitsiya loyihalari risklarini boshqarish va baholash yuzasidan olib borilgan tadqiqot natijalari asosida quyidagi xulosalarni olish mumkin:
– investitsiya loyihalarini ishlab chiqish, amalga oshirish, ular miqdorining o‘sib borishi har bir mamlakat ihtisodiyoti uchun, qolaversa, jahon iqtisodiyoti uchun ham katta ahamiyatga ega. Loyihalarni amalga oshirishga jalb etiladigan investitsiyalar samaradorligini ta’minlashda eng asosiy va bosh omil loyihaning sifatli, putxa, haqqoniy ishlab chiqilganligi, to‘g‘ri, aniq va chuqur o‘rganib chiqilganligi hamda tahlil etilganligidir. Bunda loyiha risklarni baholash va ularni pasaytirish yo‘llari yoki boshqarish vositalarining ishlab chiqilganligi ham muhim ahamiyatga ega;
– loyiha riski – bu investitsiya loyihasini amalga oshirishga halaqit beradigan yoki loyiha samaradorligini pasaytiradigan risklarning yig‘indisidir. Kutilishi mumkin bo‘lgan xatar – bu investitsiyadan mo‘ljallangan foydani olishga bo‘lgan noumidsizlikdir. Shuningdek, investor tomonidan qo‘yilgan pul mablag‘larini yo‘qotish ehtimolidir;
– loyiha risklarining bir necha turlari mavjud. Ularning hech birini ta’siri jihatidan ahamiyatsiz va xavfsiz, deb bo‘lmaydi. Loyiha risklari kichik bir texnologik yoki shu kabi mikrodarajadagi jarayondan tortib, to mamlakat, hatto, xalqaro miqyosdagi turli holatlar va hodisalarning o‘zgarishiga bog‘liq holda kelib chiqishi mumkin;
– investitsiya risklarini analitik va sintetik usullarda tahlil qilish loyiha risklarini samarli boshqarishda muhim ahamiyat kasb etadi. Investitsiya risklarini analitik tahlil qilish usuli loyihalardagi ko‘rsatkichlarni sodda geometrik obrazlarga (nuqtalar, to‘g‘ri chiziqlar, tekisliklar, ikkinchi tartibli egri chiziqlar) aoslangan koordinatalar usuli asosida algebraik vositalar asosida o‘rganiladi/
Investitsiya loyihalarida risklarni baholash va boshqarishni takomillashtirishda quyidagi taklif va tavsiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir:
1. Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishga qabul qilishdan avval baholash jarayonida loyihaga ta’sir ko‘rsatuvchi turli xil bozorlarga xos omillarni analitik va sintetik usullar asosida mukammal darajada o‘rganish va tadqiq qilishga e’tiborni kuchaytirish va uni takomillashtirib borish lozim.
2. Analitik va sintetik usullar asosida loyiha tahlilida sotish riski, marketing riski, tovar bahosining o‘zgarish riski kabilarga alohida yondashuv amalga oshirilishi lozim.
3. Loyiha risklarini pasaytirish maqsadida investitsiya loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish va moliyalashni tashkil etish bo‘yicha tijorat banklarining maxsus xizmatlarini mustahkamlash maqsadga muvofiqdir. Jumladan:
- loyiha risklarini pasaytirish maqsadida investitsiya loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish jarayonini kuchaytirish, ya’ni loyihalarning moliyaviy, iqtisodiy, samaradorligini aniqlash, ekologik va ijtimoiy tahlil qilish, ekspertiza o‘tkazuvchi muassasalar mas’uliyatini kuchaytirish - investitsiya loyihalarini moliyalashtirishni tashkil etish bo‘yicha tijorat banklarining maxsus xizmatlarini mustahkamlash, xususan, bu borada jahon tajribasidan unumli foydalanish, maxsus xizmatlarni tashkil etish uchun malakali kadrlar bilan ta’minlash va boshqalar;
- loyiha risklarini pasaytirish maqsadida investitsiya loyihalari ekspertizasi bilan bog‘liq qonunchilik va me’yoriy-huquqiy bazani yanada takomillashtirish va mustahkamlash, yangi qonunlar qabul qilish, tegishli qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish.
4. Analitik va sintetik usullar tahlilida qo‘llaniladigan hisoblash usullarida inflyatsiya darajasi, soliq va majburiy to‘lovlar miqdorining o‘zgarishi, valyuta kursi o‘zgarishi, mahsulot bahosining o‘zgarishi kabi omillar e’tiborga olinishi lozim. Buning natijasida mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar bahosini aniqlash, mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar variantlarini solishtirish va baholash, mumkin bo‘lgan yo‘qotishlarni bartaraf etish bo‘yicha korxona imkoniyatlarini baholash, mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar bahosini korxona resurslari va imkoniyatlari bilan hamda qabul qilinadigan qarorlar natijalari bilan qiyoslash imkonini beradi.
5. Investitsiya risklarni sug‘urtalash amaliyotini takomillashtirish maqsadida loyiha tashabbuskorlari riskini sug‘urtalovchi davlat sug‘urta kompaniyalarining ustav kapitalini davlat mablag‘lari hisobidan oshirish va ushbu mablag‘larni sug‘urta qoplash summalari sifatida maqsadli ishlatilishini ta’minlash zarur.