Ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Muammoli savol: Sharhlar tuzishning asosiy qoidalari nimalardan iborat?

Sharh quyidagi asosiy tarh (sxema) lar asosida tuziladi: tarkibiy, tarqoq
(funksional), mavzuiy, xronologik, nominal. Tarkibiy va nominal tarhlar fondlar
sharhini tuzishda ham, mavzuiy sharhlar tuzishda ham qo’llanadi.
Shaxsiy fondlarga sharh yozishda esa mutlaqo boshqa yo’ldan boriladi.
Mazkur fondlarda shakl va mazmun jihatidan xilma-xil hujjatlar saqlanishi sababli
ularni sharhlashda yagona tarhni qo’llashning iloji yo’q. Bunday sharhlarni
tuzishda odatda shaxsiy fondlar hujjatlarini bir tizimga solishning namunaviy
tarhidan fodalaniladi (biografik ma’lumotlar, xizmat va jamoat faoliyati, tasviriy
materiallar, qarindoshlari haqidagi materiallar va hokazo.).
Ayrim arxivlarda mavzuiy sharhlar tuzishda fond tarhi (sxemasi)
qo’llanilmoqda, ya’ni har bir fondning ma’lum bir mavzuga oid materiallariga
alohida sharh beriladi. Ammo bunday tarhdan foydalanish maqsadga muvofiq
emas, chunki bu xol bir xildagi ma’lumotlarning ko’p marotaba takrorlanishiga
olib keladi.
Sharhlarda hujjatlarning tahlili chuqur va aniq bo’lishi, fond yoki mavzu
bo’yicha aniq, ixcham ma’lumotlar berilishi kerak. Sharh tuzish chog’ida
hujjatlarga annotasiya yozish bilan birga ularning manbashunoslik tahlili ham
berilishi zarur.