Ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Arxivlarda mehnatni tashkil
qilish
Муаммоли савол: Архивларда кадрлар билан ишлаш
нималарни ўз ичига олади?
71
Arxiv muassasalarining ilmiy-tadqiqot ishlari
deganda arxiv ishini yanada takomillashtirishga
qaratilgan ilmiy izlanishlar tushuniladi. Arxiv
muassasalarida hujjatshunoslik, arxivshunoslik,
arxeografiya, tarix, ko’makchi tarix fanlari va boshqa sohalarda ilmiy tadqiqotlar
olib boriladi. Hujjatlarni nashr etish hamda arxiv ma’lumotlarini tayyorlash ham
ilmiy-tadqiqot ishlarining tarkibiy qismi hisoblanadi.
Arxivlarda ilmiy izlanishlar 3 xil yo’nalishda olib boriladi: 1) nazariy
tadqiqotlar; 2) amaliy tadqiqotlar; 3) ilmiy ishlanmalar
Nazariy tadqiqotlar hujjatshunoslik, arxivshunoslik, arxeografiya singari
fanlarning umumiy masalalariga bag’ishlanadi. Nazariy tadqiqotlar ma’lumot
yig’ish, eksperimentlar o’tkazish, ularning natijalarini umumlashtirish va ilmiy
xulosalar chiqarishdan iboratdir.
Amaliy yo’nalishdagi ilmiy ishlar esa nazariy tadqiqotlarga hamda amaliy
tajribaga tayangan holda arxiv muassasalarining konkret ish faoliyatini
takomillashtirishga qaratilgan.
Amaliy tadqiqotlar aksariyat hollarda ilmiy ishlanmalar yaratish bilan
yakunlanadi. Ilmiy ishlanmalar ko’proq uslubiy tavsiyanomalar shaklida yoziladi.
Uslubiy tavsiyanomalar arxivshunoslik sohasida olib boriladigan nazariy va amaliy
ilmiy tadqiqotlarni hayotga tadbiq etish vositasidir. Uslubiy tavsiyanomalar
taxminan quyidagi mavzularda bo’lishi mumkin: «Davlat arxivlari faoliyatining
asosiy qoidalari», «Ish yuritishning yagona davlat tizimi» va hokazo.
Bundan tashqari konkret masalalarga bag’ishlangan uslubiy masalalar ham
ishlab chiqish mumkin. Masalan, kataloglashtirish, hujjatlarni ekspertiza qilish va
hokazo. Yig’majildlarning nomenklaturasi va sistemalashtirishning tarh (sxema)
larini ishab chiqish, arxiv haqidagi ilmiy-ma’lumotnoma apparatini yaratish,
ma’ruzalar tayyorlash bilan bog’liq ishlar ham uslubiy ishlar qatoriga kiradi.
Muhim vazifalardan biri – bu arxivlarda ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil
etishdir. Bu ish ilmiy-tadqiqot ishlarini rejalashtirish, mavzu bilan tanishish,
mavzuga oid materiallar yig’ish va ularni tahlil etish, tadqiqot natijalarini
rasmiylashtirish kabi bosqichlarga bo’linadi. Ishning yakuni bo’yicha hisobot
yoziladi.
Ilmiy-tadqiqot ishlarining yakunlari arxivlar qoshidagi ilmiy kengashlarda,