Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
 
3. КОРХОНАЛАРДА ҲУЖЖАТЛАР АЙЛАНИШИНИ 
ТАШКИЛ ҚИЛИШ 
 
Ҳужжатлар айланиши деганда уларнинг тузилишидан тортиб, то 
архивга топшрилишигача бўлган жараѐнлар ҳамда операциялар 
мажмуаси тушунилади. Уни ҳужжатлар айланиш графиги ҳам деб 
атайдилар. Ҳужжатлар айланиши графиги корхоналар ҳисоб 
сиѐсатининг муҳим таркибий элементи ҳисобланади. У бош бухгалтер 
томонидан тузилади ва раҳбар томонидан тасдиқланади.
Ҳужжатлар айланиш графиги кирим ва чиқим касса ордерлари 
мисолида қуйида намуна сифатида келтирилган.

---

Ҳужжатлар айланиш графиги 
(кирим ва чиқим касса ордерлари мисолида) 
Ҳужжат айланишига 
доир операциялар 
Бўлимлар 
Бошқа-
рув 
аппарат
и 
Касса Банк 
Омбор 
Бухга
л-
терия 
Архи
в 
1. Ҳужжатни тузиш ва 
журналга қайд этиш 
2. Ҳужжатни 
бажаришга узатиш 
3. Ҳужжатни ҳисоботга 
киритиш 
4. Ҳужжатни ҳисобот 
билан бухгалтерияга 
топшириш 
5. Ҳужжатга ишлов 
бериш 
6. Ҳужжатни архивга 
топшириш 
1. ИНВЕНТАРИЗАЦИЯНИНГ МОҲИЯТИ, УНИ ЎТКАЗИШНИНГ 
ЗАРУРИЯТЛАРИ ВА АҲАМИЯТИ 
 
Бухгалтерия ҳисобининг олдинги маърузаларида тавсифи берилган 
усуллари корхона мулкининг ва мажбуриятларининг ҳолати ва 
ҳаракатини пул ифодасида акс эттиради. Бироқ, ушбу усуллар корхона 
мулки ва мажбуриятларининг ҳақиқатда мавжуд ҳолатини акс эттира 
олмайди. Ушбу вазифани бажариш бухгалтерия ҳисобининг 
«инвентаризация» номли усулига юклатилади. 
«Инвентаризация» сўзи қайта ҳисобдан ўтказишни билдиради. 
Корхонанинг мулкининг ҳақиқий ҳолати уларни қайта саноқдан 
ўтказиш, ўлчаш, тортиш, санаш йўллари билан амалга оширилади. Ушбу 
муолажалар биргаликда инвентаризациянинг моҳиятини ташкил этади.
Инвентаризация усулини қўллаш зарурати ва аҳамияти у томонидан 
бажариладиган қуйидаги функцияларда намоѐн бўлади: 
Биринчидан, ҳисоб маълумотларида кўрсатилган мулкнинг реал 
борлигини аниқлаш ва унга иқрор бўлиш. 

---

Иккинчидан, мулк бўйича жавобгар шахсларнинг ўз функционал 
мажбуриятларини 
қай 
даражада 
сидқидилдан 
тўлиқ 
бажараѐтганликларига баҳо бериш.