Таълим вазирлиги низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети

Мехнат дарсида ҳ
ам бола эстетик тарбия орқали ѐндошади. 
Масалан, қизлар кашта тикишни эстетик дид билан тикадилар ѐки 
дастурхон тузатаѐтганда ѐки кийим тикаѐтганда. 
Эстетик тарбияга мисол қилиб жисмоний тарбия дарсини олсак, 
асосий машқлардан бири: тик турган ҳолда юриш ва байроқчалар билан 
машқ қилиш дарснинг мақсади бўлса, бу ҳолатни бажараѐтганда 
эстетик мулоҳаза билан, оѐқ учида аста-секин кўтарилиб, байроқчаларни 
ѐн томонларга ва кейин юқори томонга кўтариб эстетик қизиқиш билан
бажарадилар. 
Ю қ о р и д а г и м и с о л л а р н и к ў р и б ш у н и а й т и ш мумкинки, демак 
фанлараро интеграция мавжуд, яъни фанлараро узвийлик боғлиқлик 
мавжуд. 
Чунки, бирор фаннинг мақсади, яъни болалардаги н ут қ ўс тириш, 
аҳ лоқий тарбия , экологик тарбия , эстетик тарбия барча фанларда ўз 
аксини топган. 
9.
 
Умумтаълим мактабларида интеграцияни мавжудлиги . 
Бу курснинг нақадар долзарб эканлиги, эркин фикрлай оладиган кишигина
жамиятда ўз мавқеини тўла идрок қилинган ягона ўқув фанидир. 
Тарих курсининг интегративлигининг мухим қисми археологик, этнографик, 
санъатшунослик ўз ичида теранликни белгиловчи муҳим омилдир. 
Умумтаълим мактабларида барча фанларнинг ўқитилиши бугунги кун 
ўсмирларимизнинг ижобий муносабатларини шакллантиришда ѐрдам беради. 
Ўсмир ѐшдаги ўқувчиларнинг шахси ва уларнинг камолоти муаммоси
тараққий этаѐтган ва ўз тараққиѐтида юксак чўққига интилаѐтган жамият ўзи 
энг долзарб масалалардандир. Ҳар бир ўқув фанининг ўрганилиши берилган 
таълим, самараси юксак бўлиши , болалар эркин фикрлашни ўрганиши нақадар
долзарб эканлиги ҳеч кимда шубҳа уйғотмайди . Эркин фикрлай оладиган
кишигина жамиятда ўз мавқеини тўла идрок қила олади . 
Билимдонликнинг муҳим қисми инсоний демократик муносабатлар 
тизимидаги теранлик эса шахс тақдири ва салоҳиятини белгиловчи муҳим
омилдир . 
Педагогика ва ижтимоий психологияда ҳаѐтимизнинг барча жабҳаларида
ҳар бир ўсмир шахснинг инсонлар гуруҳида ўзини эркин сезиш ва фикрларини 
тўла-тўкис баѐн этишига ўрганувчи усул сифатида хизмат қилади .
Бугунги кунда ўсмирларимизнинг шахслараро муносабатлари ва улар
ўртасидаги ўзаро муносабатларни маълум бир даражада уларни шахсидаги
психологик холатларни ўзгартириш ва ижобий муносабатларини
шакллантиришда ѐрдам беради. 
Мактаб таълимининг саънат йуналиши мазмуни болаларнинг таълим
тарбия олишига ,одамийлик сифатларини қунт билан сингдириб борсалар улар 
етук ва баркамол, соғлом, мустақил фикрловчи шахс бўлиб етишадилар.

---

37 
Ҳар бир ѐш даврнинг психологик хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда
тарбиявий таъсир ўтказиш инсонда ўз вақтида ўзини англашини вужудга 
келтиради. Болаларда ахлоқ-одоб, нафосат, дўстлик, инсонпарварлик
хислатларини шакллантириш ва ўспирин соҳасидаги ақл-идроки ва усуллари 
ҳаѐтий тажрибанинг меваси сифатида халқ педагогика шаклида тартиб топди. 
Ҳар бир ѐш даврнинг психологик ҳусусиятларини ҳисобга олган ҳолда
тарбиявий таъсир ўтказиш болада ўз вақтида ўзини англаши вужудга 
келтиради . Болада ўзини англаш туйғуси қанча эрта уйғонса, шахсий нуқтаи
назар, ўз хуқуқини ҳис этиш, ўзининг ақлий ва жисмоний имкониятларини
баҳолаш шунчалик тез пайдо бўлади . 
Ҳозирги вақтда ҳамма фанлар шу жумладан политехник цикл ҳар 
томонлама талқин қилинар экан, шу фанларни чуқур ўрганиш ва уни
ижтимоий ҳаѐтни яхшилашда фойдаланиш бугунги куннинг долзарб ва 
кечиктириб бўлмайдиган масалаларидан биридир . 
Ўзбекистондаги шу соҳада кишиларнинг қарашлари, психологик
олимларнинг олиб бораѐтган ва олиб борилиши режалаштирилган илмий-
амалий йуналишидаги барча тадқиқотларнинг қимматли аҳамияти жуда 
каттадир .Шунинг билан барча ѐш авлод таълим -тарбиясининг бугун ва 
эртанги кун талаблари учун зарурдир . 
Ўрта умумтаълим Шарқ мутафиккирларида илғор ғоялар-ѐш авлодни ақлий
ва жисмоний жиҳатдан ету , маърифатли, билим ва ҳунарларни эгаллаган ,одоб 
–ахлоқ қоидаларини ўзига мужассамланган гўзал дидли ва завқли қилиб
етиштиришдир. Авлоддан - авлодга оғзаки ижод ва ѐзма адабиѐтлар воситасида
оммалашади . 
Ёш влодни ҳаѐтга тайѐрлашда кўп асрлар давомида қўлланган усул ва 
воситалари тадбир ва шакллар ,ўзига хос урф-одати ва анъаналари, тарбия
хақида ғоялари ва ҳаѐтий тажрибаси халк педагогикада мужассамлангандир . 
Маълумки ҳар бир халқ бошқа халқлар билан боғлиқ холда яратилган. 
Шу сабабли ҳам уларнинг ижтимоий-сиѐсий ва маданий ҳаѐтлари, урф –
одатларида, анаъналарида ўхшашлик мавжуд. Бу ўхшашлик уларнинг меҳнат ва 
нафосат тарбиясида ақлий ва аҳлокий тарбия усулларида ѐрқин кўринади. 
Улар ҳар ҳил иш турларида касб эгалари бўла оладилар. Булар қуйидаги
касблардир: 
Механизатор, 
таъмирловчи–пайвандчи, 
чорвадор, 
деҳқон, 
ўқувчиларни ҳозирги замон касб-ҳунарга ўргатувчи, меҳнаткаш инсон
психолгиясини ривожлантиради .Умумтаълим мактабнинг мақсад вазифаси
мана шулардан иборат. Ижтимоий ҳаѐтимиздаги инқилобий ўзгаришлар , 
мустақиллик, ҳуқуқий давлат тизимига интилиш инсонпарвар психология 
қонуниятларини ва илмий материалларни ўрганиш мониторингидан турмушда 
фойдаланишни қуйидагича баҳо беради:
- талабаларни индивидуаллик қиѐфасида шакллантириш ; 
- таълим-тарбияни , одамийлик сифатларини қунт билан сингдира бориш;
- тарбиявий жараѐннинг натижаси; 
- кенг билим савиясига эга бўлиш, турли билимлардан хабардор бўлиши
- ѐш педагогик-психология, ижтимоий психология ва педагогика, ѐш
физиологияси ҳамда мактаб гигенасидан чуқур билимларга эга бўлиши ; 

---

38 
- ўзи дарс берадиган фан буйича мустаҳкам билимга эга бўлиб, ўз касби, сохасида 
жахон фанида эришилган янги ютуқ ва камчиликлардан хабардор бўлиши; 
- таълим ва тарбия методикасини эгаллаш; 
- ўз ишига ижодий ѐндашиши; 
- педагогик техникани ( мантиқ , нутқ, таълимининг ифодали воситалари ) ва
педагогик тактикага эга бўлиш; 
- ўқитувчиниинг ўз билими ва педагогик маҳоратни доимий равишда ошириб 
бориши ҳар бир ўқитувчи психологик жиҳатдан ана шу талаблар мониторингига 
энг юқори даражада мос келадиган бўлишига интилиши лозим
Замоновий ўқитувчи у ўқувчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларни йўлга 
сола олиш , болалар жамоасида ижтимоий –психологик механизимлардан 
фойдаланишини билиши зарур. Жамият томонидан қуйилган талаблар билан бир 
қаторда ўқитувчи ўз фаолиятида теварак атрофидаги кишилар, мактаб 
маъмурияти , ҳамкасблари, ўқувчилар ва уларнинг ота-оналарининг ундан
нималарни кутишни ҳам эсдан чиқармаслги лозим .