Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

1-rasm. PTH-3-40 markali plug
Kolloidlar bilan birikkan agregatlar suv ta’sirida parchalanmasligi ya’ni suvga chidamli 
bo’lishi uchun kolloidlar qaytmas koagulyatsiyalanishi kerak. Tuproqda bunday koagulyatorlar 
ikki va uch valentli (Ca
2+
, Mg
2+
Fe
3+
Al
3+
va boshqalar ) kationlardan iborat.
Organik kleylar xususan kalsiy gumatlari eng mustahkam birikuvchi moddalar hisoblanadi. 
Tuproqqa ishlov berish tizimi. 
Ekin ekishga yer tayyorlashda ma’lum bir qonuniyat asosida navbatlanishi zarur. Ushbu 
qonuniyat tuproqdagi namlik zahirasi, tuproq sho’rlanish darajasi, xo’jalik ekin maydonlarining 
sug’orish suvi bilan ta’minlanganligi asos qilib olinishi zarur. Masalan respublika bo’yicha 

---

106 
g’o’za ekish vaqti juda qisqa muddatni tashkil qiladi bu vaqtda ekish bilan birgalikda quyidagi 
muammolar ham ekish muddatiga ta’sir ko’rsatadi.
1.Iqlim injiqliklari. Bunga yog’ingarchilikning ko’p yog’ishi yoki bahorning quruq 
kelishi (yog’ingarchiliksiz bo’lishi, sho’rlangan yerlarning tez yetilmasligi xo’jalikning ichki 
muammolari texnika, yoqilgi va boshqalar) kabi muammolar qisqa bo’lgan ekish mavsumida 
mutaxassisdan yuqori darajada to’g’ri qaror qabul qilishga masuliyatini oshirish kerak. 
Xo’jalikda ekishga yer tayyorlash uchun mutaxassis qo’lida xo’jalik turli xaritalari bo’lishi 
lozim. Ushbu xaritalardan foydalangan holda ekishga yer tayyorlash navbatini to’g’ri 
rejalashtirishi shart aks holda noto’g’ri reja ekish muddatining cho’zilishiga ishlarning sifatsiz 
bo’lishiga va nihoyat hosildorlikning pasayishiga olib keladi.
Yer tayyorlash navbatlanishi rejasi: 
1. Sho’r maydonlarga ertaroq ekishni maqsad qilgan holda sho’rlangan yerlarni ertaroq 
tayyorlash. 
2. Namlik zaxirasini hisobga olgan holda; 
- sho’r yuvish o’tkazilmagan,
-nam suvi berilmagan, 
- xo’jalik suv tarmog’ining oxirlarida joylashgan (suv bilan yaxshi ta’minlanmagan)
yerlarni ertaroq tayyorlab mavjud namlikdan to’g’ri foydalangan holda erta ko’chat olishni 
maqsad qilish Yuqorida ko’rsatilgan sharoitdagi yerlarda birinchi navbatda yer tayyorlashni 
ishlarini tashkil etish va ulardagi sabablarni to’g’ri tahlil qilgan holda qaror qabul qilib, ishni 
tashkil qilish zarur. 
Sho’r maydonlarda ertaroq ekishni kunlar qizib ketmasdan tashkil qilish shu bilan birga 
tuproq qizishi hisobiga namlikni kamayishi hamda tuproqdagi tuzlarning yer ustki qatlamida 
to’planmasidan oldin ko’chat undirib olishni reja qilib olish kerak. Yuqoridagi rejalarning 
navbatlanishida ekish vaqtidagi turli tabiiy va boshqa kutilmagan hodisalar inobatga olinadi. 
Umumiy maqsad o’z vaqtida ertaroq ekib barcha turdagi xo’jalik yerlaridan to’liq ko’chat olishni 
asosiy vazifa qilib olinadi. Sho’r yerlardan ertaroq ko’chat olish hisobiga g’o’zani sho’rga 
chidamligi darajasini ertaroq ildizini rivojlantirish hisobiga ta’minlanishini hisobga olinadi. 
Sho’r yerlarda ekish me’yori 15 % gacha oshirilishini ham inobatga olinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Dehqonchilik S.Shahobov.2003 yil