Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Бухоро давлат университети ректори, профессор О.Х.Хамидов 
 
 

---

5 
I ШЎЪБА.
ЕР РЕСУРСЛАРИДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШ ВА ТУПРОҚ 
УНУМДОРЛИГИ, ЭКИНЛАР ҲОСИЛДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИ 
ЭКОЛОГИК АСОСЛАРИ 
 
ТОҒ, ТОҒОЛДИ ВА ЧЎЛ ЯЙЛОВ ЕРЛАРИ ТУПРОҚЛАРИНИНГ 
МОРФОГЕНЕТИК ХУСУСИЯТЛАРИ 
М.И.Рузметов 
Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазири ўринбосари, 
«Ўздаверлойиҳа» ДИЛИ 3-босқич мустақил изланувчиси 
Дунёнинг турли иқлим шароитларида тарқалган тоғ, тоғолди (адир) ва чўл 
яйловларининг табиий-антропоген омиллар таъсирида ўзгаришини аниқлаш, уларни 
сақлаш, тупроқлар унумдорлигини ошириш, яйловлар ўсимлик дунёсини сақлаш ва 
экологик барқарорлигини тиклаш ҳамда яйловлардан фойдаланиш самарадорлигини 
оширишга қаратилган устувор йўналишларда илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. 
Бу борада тоғ, тоғолди ва чўл яйловларидан самарали фойдаланишга қаратилган илмий-
тадқиқот ишларига ҳам алоҳида эътибор қаратилмоқда. 
Биз 
томондан 
2018-2021 
йилларда 
«Яйлов 
ерларидан 
фойдаланиш 
самарадорлигини ошириш йўллари» мавзусида илмий-амалий тадқиқотлар олиб борилди 
[5-10]. 
Тадқиқотлардан мақсад тоғ ва тоғолди ҳамда чўл-яйлов ҳудудларининг тупроқ 
унумдорлигини ва геоботаник ҳолатини аниқлаш орқали яйлов ерларидан фойдаланиш 
самарадорлигини ошириш йўлларини ишлаб чиқишдан иборат. 
Тадқиқот объекти
 
сифатида республиканинг Наманган, Тошкент, Жиззах, 
Самарқанд, Қашқадарё, Сурхондарё, Навоий ва Бухоро вилоятларидаги қўриқ тоғ 
жигарранг, тўқ тусли бўз, типик бўз ва оч тусли бўз тупроқлар ҳамда Тошкент, Жиззах, 
Сурхондарё ва Бухоро вилоятларининг тоғ, тоғолди ва чўл яйлов ерлари хизмат қилди. 
Дала, лаборатория-кимёвий таҳлиллар генетик тупроқшуносликда умумқабул 
қилинган услубларда [11] бажарилган. 
Бу борада биз томондан республикамизнинг тоғ, тоғолди ва чўл яйлов ерларида 
ўтказилган амалий тажрибаларда тоғ, тоғолди ва чўл яйлов ерларининг тупроқ қатлами 
мавжуд бўлган ҳудудларида сув йиғиш («Wаter-box» қурилмаси) технологиясини қўллаш 
орқали [5, 6, 7, 8, 9, 10] қишлоқ хўжалиги экинларини, боғ ва узумзорларни жойлаштириш 
ҳамда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш мумкинлиги исботланди. 
Илмий манбааларга кўра [12], республика яйловлар ҳудудлари