Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Adabiyotlar: 
1. Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning matematik savodxonligini 
baholash. (Matematika fani o‘qituvchilari, metodistlari va soha mutaxassislari 
uchun metodik qo‘llanma) «Sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi 
Bosh tahririyati. Toshkent- 2019. 
2. Xalqaro tadqiqotlarda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining o‘qish 
savodxonligini baholash. (Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari, metodistlar va soha 
mutaxassislari uchun metodik qo‘llanma) «Sharq» nashriyot-matbaa 
aksiyadorlik kompaniyasi Bosh tahririyati. Toshkent-2019. 
3. Doniyarov M. Xalqaro baholash tizimida boshlang’ich ta’limning 
o’rni. Primedy.jspi.uz журнал начального образования. 2020.
4. Doniyarov M. Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning matematik 
savodxonligini baholash haqida mulohazalar. Primedy.jspi.uz журнал 
начального образования. 2021. 
 
O’QISH SAVODXONLIGIDA O’QITUVCHILAR TOMONIDAN 
PISAXALQAROBAHOLASHDASTURINING QO’LLANILISHI. 
Turanazarova Nilufar JDPI 1-kurs magistranti 
Annotatsiya: Ushbu maqolada PISA xalqaro baholash dasturining o’qish 
savodxonligida qo’llanilishining ahamiyati yoritilgan.
Аннотация: В этой статье подчеркивается важность использования 
Международной программы оценки PISA для повышения грамотности чтения. 
Annotation: This article highlights the importance of using the PISA International 
Assessment Program in reading literacy.
 
Tayanch so’zlar: PISA, savodxonlik, o’qituvchi, baholash, xalqaro dastur, bilim, 
ko’nikma, malaka. 
Ключевые слова: PISA, грамотность, обучение, оценка, международная 
программа, знания, навыки, квалификация. 
Key words: PISA, literacy, teaching, assessment, international program, knowledge, 
skills, qualifications
 
Mamlakatimizinnovatsiontaraqqiyotyo‘lidarivojlanibborayotganbirdavrda 
kelajakda o‘tkir zehnli va boy tafakkurga ega yoshlarnitarbiyalash, ularning 
ijodiyg‘oyalarivaijodkorliginihartomonlamaqo‘llab-quvvatlash,bilim, 
ko‘nikmavamalakalarinidavlatta’limstandartlariasosidashakllantirishshuningdek 
xalqaromezonvatalablarasosidabaholashtiziminitakomillashtirishmuhimahamiya
tgaegadir. 
O‘zbekistonRespublikasiVazirlarMahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi 
“Xalqta’limitizimidata’limsifatinibaholashsohasidagixalqarotadqiqotlarnitashkil
etishchora-tadbirlarito‘g‘risida”gi 
997-

---

340 
sonliqaroribilanO‘zbekistonRespublikasiVazirlarMahkamasihuzuridagiTa’limsif
atininazoratqilishdavlatinspeksiyasiqoshida 
“Ta’limsifatinibaholashbo‘yichaxalqarotadqiqotlarniamalgaoshirishMilliymarka
zi” 
tashkiletildi. 
O‘znavbatida, 
markazga 
ta’limtizimidao‘qish, 
matematikavatabiiyyo‘nalishidagifanlardansavodxonlikdarajasinirivojlantirishni
nginnovatsionmetodlariniishlabchiqishhamdajoriyetishgayo‘naltirilganilmiyizla
nishlarolibborish, 
ta’limsifatinibaholashsohasidaxalqaroaloqalarnio‘rnatish, 
xalqaroloyihalarniishlabchiqish, 
amalgaoshirishkabivazifalaryuklatildi. 
Mazkurvazifalarningamaliyifodasisifatidao‘quvchilarsavodxonliginibaholashbo‘
yichaxalqarodasturda 
(Agreementforparticipationprogrammeforinternationalstudentassessment - PISA 
2021) 
ishtiroketishdek 
yutuqqaerishildi. 
PISA–o‘quvchilarningo‘qish 
(matnnitushunish), 
matematikavatabiiyfanlardanbilimdarajalarinibaholashgaqaratilganxalqarobahol
ashdasturibo‘lib, 
o‘quvchilarningmaktabdavridaorttirganbilimvako‘nikmalarinianiqlashgamo‘ljall
angan. 
PISAxalqarobaholashdasturio‘quvchilarmunosabativamotivatsiyasihaqidaqimma
tlima’lumotlarto‘playdi, 
o‘quvchilardamuammonihalqilaolishkabiko‘nikmalarnihambaholaydi, 
uning 
natijalariasosidadunyomamlakatlario‘quvdasturlaridamavjudbo‘lgantalablardoir
asidao‘quvchilarningbilimvako‘nikmalarniqo‘llash, 
fikrlashvamuloqotqilishqobiliyatlarigabahoberiladi. 
Shuningdek,
PISAhechqandayo‘quvdasturinibelgilamaydiyokitarg‘ibqilmaydiyokiumumiye’t
irofetishnitaqozoetmaydi. 
Tadqiqotilkbor 
2000 
yildao‘tkazilganbo‘lib, 
haruchyildabirmarotabao‘tkazibboriladi. 
Navbatdagitadqiqotlarjoriyyildao‘tkazilishirejalashtirilgan [1,12].
Shu o’rinda, PISA xalqaro baholash dasturini o’qish savodxonligida qay 
tarzda qo’llanilsa maqsadga muvofiq bo’lishini o’ylab ko’rishimiz muhimdirdir. 
O‘qish savodxonligi – shaxs o‘zining bilim va salohiyatini rivojlantirish, 
jamiyatda o‘z o‘rnini topish maqsadiga erishishi yo‘lida matnlarni tushunish, 
ulardan foydalanish, ular ustida mulohaza yuritish hamda ularga munosabat 
bildirish qobiliyatIdir. Demak, O’qish savodxonligidagi natijalarni PISA 
quyidagicha darajalaydi :
1-daraja. Aniq yoki ochiq bayon etilgan bir yoki bir nechta mustaqil
qibmlarni topish, muallifning maqsadini bilib olish; 
2-daraja. Matndagi g'oyani aniqlash, munosabatlarni tushunish so'z yoki 
iboraning ma'nosini tushunish uchun matnning bir nechta qismlarini 
birlashtirish, mazmuni yoki shakli notanish bo'lishi mumkin bo'lgan uzun yoki 
murakkab matnlarni aniq tushunish; 
3-daraja. Mustaqil fikrlay olish, xulosalar chiqarish, taqqoslash, bir yoki 
bir nechta matnni to'liq va batafsil tushunish, bir nechta matnlardan 
ma'lumotlarni birlashtirish [2,7]. 
O‘qish savodxonligini rivojlantiruvchi omillar bo‘yicha takliflar: 

---

341 
- O‘quvchilarni bitta matnni o‘qiganda emas, balki bir necha 
ma’lumotlarni o‘qiganda ham ma’lumotlarni tanlay olish ko‘nikmasini 
rivojlantirish; 
- O‘quvchilarning berilgan matnning qaysi biri eng ishonchli, aniq, 
mavzuga mos keladigan va muhim ekanligi yuzasidan qaror qabul qilishi 
o‘rgatish;
- O‘quvchilarning matndagi ma’lumotning ishonchliligi va sifatini, ya’ni 
ma’lumot yaroqli, yangi, to‘g‘ri va bir yoqlama emasligini aniqlay olish 
ko‘nikmalarini rivojlantirish;
- O‘quvchilarni mulohaza yuritish va matndan tashqari fikrlash orqali 
berilgan matnni bog‘lay olish ko‘nikmalarini rivojlantirish;
- O‘quvchilarda kompyuter bilan ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish; 
- Uyga vazifa va mustaqil bajarish uchun turli xil elektron, rasmli 
manbalar va axborot matnlaridan ko‘proq foydalanish va shu kabilar.
Shu o‘rinda PISA xalqaro tadqiqotlarida muvaffaqiyatli ishtirok etish 
uchun 
nima 
qilish 
kerak 
degan 
savol 
yuzaga 
keladi.Bizningchayaxshinatijalarkoʻrsatishuchunhechboʻlmaganda 
2 
maqsadgaegaboʻlishkerak: 
birinchisi, 
oʻqituvchilarvaularishlaydigan, 
foydalanadiganmateriallarnitayyorlashdir. 
Zeroxalqarotadqiqotlardabejizgamaktablardataʼlimsifatioʻqituvchilarningkasbiy
darajasigabogʻliq, 
debaytishmaydi. 
Xalqarotadqiqotlardaginatijalarniyaxshilashuchunoʻqituvchilarnimaqsadlitayyorl
ashvataʼlimjarayonidaoʻqitishmetodikasiustuvorliklarinioʻzgartirishzarur. 
Buninguchunbizoʻqituvchilarnitayyorlashimiz, 
rivojlantiruvchitaʼlimningyanadafaoltiziminitatbiqetishimizvaoʻqituvchilarni 
taʼlimjarayonidayanadamuvaffaqiyatlifoydalanaoladiganmateriallarbilantaʼminla
shimizkerak.