Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Ижобий ва салбий хислатлар ҳақида. У қозоқ халқи ва қолаверса, 
барча инсонларнинг кундалик турмушида тарбия маҳсули сифатида
юзага келадиган қатор ижобий ва салбий хусусиятларни санаб ўтади.
Булар: 
мақтанчоқлик, 
қўрқоқлик, 
одамийлик, 
олийҳимматлилик,
ялқовлик, довюраклилик, ҳасад, ғийбат, зўрлик, хўрлик, беғамлик, 
лоқайдлик, очофатлилик, дангасалилик, ғайратлилик, ақллилик, 
ақлсизлик, қувлик, шумлик ва ҳакозалар. Ҳарактерли жиҳати шундаки, 
Абай ушбу инсон табиатига хос унсурларни қуруқ санаб ўтиш билан
чекланмайди. “Насиҳатлар”да уларни исботлаш ва далиллаш мақсадида
қатор қолипловчи ҳикоятлардан фойдаланади. Масалан, асардаги
Суқрот ва Арасту ўрасидаги ақл ва унинг кучи борасидаги ҳикоят бунинг 
ёрқин мисолидир. 
Абай фарзанд тарбиясини насл насабдан эмас, балки унга берилган 
тарбиядан қидириш кераклигини таъкидлайди. Унинг фикрича, 
болаларнинг ҳаммаси туғилишда бир хил туғилади. Уларни бузадиган 
ҳам, тузатадиган ҳам тарбия. “Одамнинг яхши бўлиши отадан, яхши 
отадан яхши бола туғилади”,- деган фикр тўғри эмас, дейди у.
Оила, мактаб ва муҳит таъсири. Абай бола тарбиясида мактаб, 
оила ва атроф –муҳит таъсири доирасидаги диалектик бирликка ҳам
алоҳида эътиборини қаратади. Уларнинг қай бирининг таъсир доираси 
кучли бўлса, бола тарбиясида унинг кучи зиёдроқ бўлишини қуйидагича 
таъкидлайди: “Одамга уч томондан одат юқади: ота-онасидан, устозидан
ва тенгдошидан, айниқса уларнинг қайсисини яхши кўрса, ўшандан 
кўпроқ юқади”. 
Абай фарзанд тарбиясида ёлғон сўз ва одатларни ишлатмаслик 
лозимлиги таъкидлайди:- “Авваламбор фарзандингни “Ана уни олиб 
бераман”-, деб ўзинг алдайсан. Яна уни алдаганинг учун хурсанд ҳам 
бўласан. Лекин фарзандинг ҳам ўзингга ўхшаб алдамчи бўлса, айт-чи, 
кимдан кўрасан”. 
Абайга хос фидоийлик ва миллат йўлидаги куйинчаклик шу даражага 
борадики, у ҳаттоки, ота-онасига пора бериб бўлса ҳам фарзандини 
мактабга олиб бориш керак, деган фикрни олға суради: “... элни 
тузатаман деган одам катта бой бўлиши керак: у оталарига пора бериш 
йўли билан болаларини ўқишга бориши ва ҳалигидай илм-ҳунар 
ўргатиши лозим- шундай қилса ҳам эл тузалган бўлар эди.”