Ta’lim tizimida kishi boshiga pul ajratish usuli sohani qutqara oladimi?

Ta’lim tizimida kishi boshiga pul ajratish usuli sohani qutqara oladimi?
O‘zbekiston xalq ta’limi vazirligi yaqin kelajakda bu siyosatga o‘tishni e’lon qildi. Bu borada o‘z tajribasiga asoslangan holda o‘zbekistonlik mutaxassis, Janubiy Koreyaning Pusan chet tillar universiteti professori Azamat Akbarov “Daryo” uchun tayyorlangan maqolasida o‘z fikrini bayon qildi.
Dunyoning qariyb barcha burchaklarida ta’lim uchun resurslar taqsimlashning eng maqbul usuli “pul o‘quvchilar ortidan boradi” sxemasi, ya’ni moliyalashtirish talabga asoslanib amalga oshirilishi tan olingan, deb hisoblaydi muallif. Aksar hollarda bu usulni “mablag‘lani kishi boshiga ko‘ra taqsimlash” deyiladi.

Foto: Google Photos
Nima uchun O‘zbekistonda kishi boshiga ko‘ra me’yoriy moliyalashtirishni joriy qilish zarur?
Agar xarajatlar tizimida mablag‘larning katta qismi ish haqi to‘lashga sarflansa, faqat kichik bir qismi boshqa xarajatlarga, jumladan, kommunal xizmatlar, aloqa, joriy ta’mir va boshqalarga sarf bo‘ladi. Men buni sifatni ta’minlashga imkon yaratmaydigan yondashuv deb o‘ylayman: bunga o‘rta ta’lim muassasalari o‘quv-moddiy bazasining ahvoli yomonlashgani, maktab binolarining ayanchli ahvolga tushib qolgani va o‘quvchilardan noqonuniy pul yig‘ish faktlari dalil bo‘lib xizmat qiladi.
Maktablarni o‘quvchilar soniga ko‘ra moliyalashtirish mexanizmi bolalar o‘rta ta’lim olishlari uchun asosiy xarajatlarni barobarlashtirishga yo‘naltirilishi lozim. Kishi boshiga ko‘ra moliyalashtirishda davlat xarajatlarini rejalashtirishda o‘lchov birligi qilib maktab emas, balki o‘quvchi olinadi. Demak, vazirlikdagi mutasaddi rahbarlarida birinchi o‘rinda o‘quvchilar, ularning manfaatlari va sifatli ta’lim olish huquqlari bo‘ladi degan ishonch bor. Kishi boshiga ko‘ra moliyalashtirishda maktab uchun ajratiladigan mablag‘lar hajmi smeta (hisob-kitoblar) asosida moliyalashtirilgandagiga qarganda ancha ko‘p bo‘ladi.
Kishi boshiga ko‘ra moliyalashtirishda o‘quvchilar davomatini yillik nazorat natijalari ko‘tariladi, va albatta amaliy va ijodiy guruhlar va bo‘limlar (to‘garak va seksiyalar) soni ko‘payadi. Maktablarda magistr akademik darajasiga ega pedagoglar soni ortadi. Shuningdek, maktablar o‘z sport asbob-uskuna va ashyolari, mebel, kompyuterlari, sinf taxtalari, ko‘rgazmali qurollar va musiqiy asboblar qatorini yangilab oladi.