Таълим тизимида ижтимоий-гуманитар фанлар

ИҚТИСОД 
101 
 
учун сарф этилаётган инвестиция маблағлари қисқа вақтда уларга фойда 
келтирмайди. 
Тадбиркорлик субъектлари томонидан сарфланган инвестиция 
маблағлари бозор шароитида “риск” хавф-хатарлар олдини олиш асосида 
инкор этилган бўлиб, фақат ХХ асрда носинфий назариётчилари томонидан 
фойда назариясини бозор иқтисодиёти шароити билан боғлиқликда 
ўрганганлар. 
Носинфий иқтисодчи вакилларидан А.Маршалл носинфий бозорни 
ўрганишда фойдани иқтисодиётиниг ҳамма соҳаларида “риск” хавф-хатар 
корхоналар фаолиятини ривожланишини таъминловчи, ҳатто “қимматли 
қоғозлар” бозорларини ташкил топишида фойда, ишлаб чиқариш 
субъектларини талабларини қондирувчи асосий омил деб қараган. Фойда
иқтисодиётни ривожлантиришни таъминлаш зарурлигини ифода этувчи 
йўлдош сифатида “риск” хавф-хатар ХХ асрнинг қирқинчи йилларида қабул 
қилинган. [4] 
Америкалик олимлардан Дж Фон Неймана ва О. Моргенитерн 
ўзларининг “Ўйин назарияси ва иқтисодий хулқ” асарида улар биринчи 
маротаба “риск” хавф-хатарда олишни максималлаштиришда индивидни 
фойдалиги ва фирма фойдасини бозор нуқтаи назаридан ўрганганлар.[5] 
Уларнинг концепцияси индивидни, яъни субъект томонидан ишлаб 
чиқарилаётган товарларни истеъмол бозорлари талабларига мос келишини 
таъминлаш мақсадида сарфланган капитални сарфланишини фирмалар 
томонидан иқтисодий таҳлил қилиш асосида уни ижобий эканлигини 
аниқлашдан иборат деб ҳисоблаган. 
Иқтисодиёт 
фанида 
бозор 
шароитида 
фойда 
назариясини 
ривожлантиришда иқтисодчи олимлардан Нобель мукофоти лауреатлари 
К.Эрроу, Г.Маркевич, У.Шарп ва Дж.Акерлоф ҳамда Ф.Найт[6] ва бошқалар 
ўз ҳиссаларини қўшганлар. Бозор шароитида “риск” хавф-хатарларни 
ўрганишда уларнинг илмий тақдимотларида “риск” хавф-хатарларни бозор 
муаммоси ва унинг турлари бўйича ўрганишга алоҳида аҳамият берганлар. 
Улар молия назариясини такомиллаштиришда амалиётда макроиқтисодиёт, 
микроиқтисодиёт ва молиявий сиёсатга бўлиб ўрганганлар ва ўзларининг 
илмий-назарий ва амалий фикрларини берганлар. 
Жумладан, 
бозорни 
макроиқтисодий 
даражада 
ўрганишда 
макроиқтисодиётни 
бўладиган 
“риск” 
хавф-хатарлар 
асосида 
макроиқтисодий нобарқарорликни келиб чиқиш сабаблари, бозорларни 
мамлакатларда ва иқтисодий минтақаларда ташкил топиш хусусиятлари, 
уларни 
инвестициялаштириш 
жараёнига 
боғлиқлиги, 
инвестициялаштиришни инновацион лойиҳалар ўртасидаги боғлиқлиги 
ўрганилган. 
Микроиқтисодий даража “риск” хавф-хатарлар бозор фойдасини ишлаб 
чиқариш корхоналарини ташкил этилишига, уларда ишлаб чиқаришни 
ташкил этиш учун зарур бўлган капиталга боғлиқлиги масалаларини ташкил 

---