Ta’lim tarbiya ishlari gigienasi

Tashqi omillar orasida atrof-muhit sharoiti, ya’ni havo temperaturasi, tozaligi, namligi, quyosh nuri havo tarkibidagi CO2 miqdorini narmalligi kiradi. Ish qobiliyatiga ta’sir etadigan ichki omillardan motivizatsiyaga (sabab)ga, ya’ni ish qanday maqsadda va qanday qiziqish bilan bajarilishiga alohida ahamiyat beriladi. Yuksak ish qobiliyatiga hoxish bo’lganda kuzatiladi. Shuningdek ishlayotgan odamning xissiy kayfiyatiga ta’sir qiladi.

Musbat motivizatsiya uzoq vaqt mobaynida ish qobiliyatini yaxshi saqlab turadi. Manfiy motivizatsiyani ish qobiliyati juda past, binobarin ish natijasining ko’rsatkichlari ham yomon bo’ladi. Organizmni barcha fiziologik jarayonlar yagona sutkalik bir kecha-kunduzlik ritmga bo’ysunadi.

Sutka mobaynida organizm bir xil xolatda bo’lmaydi: sutkani ayrim davrlarini uning aktivligini va ish qobiliyatini yuqori, boshqa davrlari past bo’ladi. Bunga ta’sir qiladigan asosiy omillar kun bilan tunning almashinuvi, temperatura, havo namligi atmosfera bosimining sutka davomida o’zgarishi, shuningdek kundalik rejim, ishning turi, vaqti va boshqalar kiradi.

Yuqori sinf o’quvchilarini ko’p hollarda ikkinchi va uchinchi darslarda ish qobiliyati eng yuqori darajaga yetadi, to’rtinchi darsda pasaya boradi va taxminan birinchi darsdagi darsdayoq toliqish birmuncha ifodalangan bo’ladi.

Aqliy mehnat va jismoniy mehnat deb taqsimlashda o’zi ma’lum darajada shartdir, Harakat aktivligi yetarli bo’lmagani holda uzoq vaqtgacha aqliy mehnat bilan shug’ullanish natijasida organizmda yurak-tomir va nafas olish sistemalari buzilishi, gormonal faoliyatining zaiflashishi kuzatiladi.
Bezovta harakatlar paydo bo’ladi. Diqqat-e’tibor pasayadi, ish samaradorligi va aniqligi aqliy faoliyat sur’ati pasayib ketadi, xatolar ko’payadi. Bu toliqish holati deyiladi. Diqqatni bir narsaga yo’naltirish, uni boshqa narsaga qaratish qiyinlashib qoladi, idrok etish va axborotni analiz qilish tezligi pasayadi, eslab qolish qobiliyati yomonlashadi.