Ta’lim muassasalarida ommaviy sport tadbirlarini tashkil etishning tashkiliy – pedagogik asoslari

8. O‘quvchilarga tashkilotchilikni tarbiyalash, jismoniy madaniyat 
faoliyatini tayyorlash. Maktabda ommaviy jismoniy madaniyat va sport ishlarini 
muvaffaqiyatli olib borish, jismoniy madaniyat darslari hamda sinfdan tashqari 
mashg‘ulotlarni to‘laqonli o‘tkazishda o‘quvchilar jismoniy madaniyat 
faoliyatining o‘qituvchiga doimiy yordam zarur. Sinflarda o‘quvchilar orasida 
jismoniy madaniyat tashkilotchilari, sport to‘garaklarida jamoa sardorlari, guruh 
boshliqlari saylanadi. Ular faol sportchi o‘quvchilar ichidan tanlanadi. Maktabda 
sport tadbirlarini tashkil etish va boshqarishda jismoniy madaniyat jamoasiga 
yaqindan yordam beradilar

9.Maktabdagi jismoniy tarbiya vositalari. Jismoniy mashqlar, mehnat, 

tegishli kun tartibi va tabiatning tabiiy omillaridan foydalanish maktab 
yoshidagi bolalarni jismoniy tarbiyalash vositalari hisoblanadi. 
Maktabda jismoniy tarbiyaning asosiy vositasi jismoniy mashqlardir. 
Jismoniy mashqlar o‘quvchilarda harakat malakalari va ko‘nikmalarini 
shakllantirish bilan bog‘liq vazifalarni hal etadi, harakat apparatining 
rivojlanishiga yordam beradi, qon aylanish va modda almashishini yaxshilaydi, 
nafas olishga ijobiy ta’sir etadi. Maktabdagi jismoniy tarbiyaga oid amaliy 
ishlarda qo‘llaniladigan harakatlar tezkorlikni, epchillikni, egiluvchanlik, 
kuchni, chidamlilikni rivojlantiradi va kishining yurish, yugurish, sakrash, 
muvozanat saqlash, uloqtirish, tirmashib chiqish kabi tabiiy harakatlarni to‘g‘ri 
bajarish ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. Jismoniy mashqlarni to‘g‘ri qo‘llashda 
mashqlarni tanlash va ularni o‘tkazish uslubiyati katta ahamiyatga ega. Jismoniy 
mashqlar harakatlariga o‘rgatish jarayonining bir qismida ham shuningdek yaxlit 
jarayoni ishtirok etadi. O‘yin va musobaqalar tarkibida jismoniy mashqlar 
mavjud bo‘lib bolalarni jismoniy rivojlanish hamda jismoniy fazilatlarni takomilla
shtirishni amalga oshiradi. Bolalar organizmining eng muhim xususiyati-bo‘yning tez o‘sishi va tananing hamma organlarida sifat o‘zgarishlari bo‘lishidir. Ayniqsa, oyoqlar tez o‘sadi. Bu tana mutanosibligini o‘zgartiradi. Tana og‘irligi yiliga o‘rtacha ikki kilogramm ko‘payadi. Suyak bo‘lish jarayoni tez kechadi, lekin suyak to‘qimalarida organik moddalar va mineral tuzlar nisbatan kam bo‘ladi, shunga 
muvofiq suyaklar egiluvchanligi, elastikligi bilan ajralib turadi, skeletda tog‘ay 
to‘qimalari ko‘p bo‘ladi. Suyak sistemasining rivojlanish xususiyatlariga ko‘ra 
bolalik yoshida haddan tashqari jismoniy yuklama, uzoq muddatli turg‘un 
xarakatlar qilish, balanddan va qattiq joyga sakrashlar man etiladi. 
Muskullar va umurtqa paychalari bolalarda kam rivojlangan, umurtqalar 
orasidagi tog‘ay qatlamlari kattalarnikiga qaraganda qalin bo‘ladi. Etti yoshga 
borib umurtqaning hamma pog‘onalari bo‘ladi, lekin ular keyinroq qotadi. 
Umurtqa egiluvchanligi bilan farqlanadi, noqulay sharoitda esa uning shakli 
o‘zgarishi xavfi tug‘iladi. Bu yoshda umurtqaning turli xil noto‘g‘ri o‘sishlari 
kuzatiladi. SHuning uchun o‘quvchilarning jismoniy tarbiyasi vositasi sifatida 
tabiat omillari suv, quyosh, havo muolajalaridan keng foydalaniladi. 
O‘quvchilarning jismoniy tarbiyasida tabiatning tabiiy omillaridan foydalanish 
bo‘yicha ishlar o‘qituvchining ota-onalar va bolalar o‘rtasida tushuntirish 
ishlarini tashkil qilish qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi. Tabiat omillar 
yordamida chiniqish muolajalari har bir dars mashg‘ulotlari va kun tartibidagi 
jismoniy tarbiya tadbirlari amalga oshirilib borish kerak. SHunga qaramay 
chiniqish tadbirlarining asosiy qismi sayrlar va turizmda o‘tkaziladi. Unda 
bolalarni suzish va cho‘milish, quyoshda toblanish hamda toza havoda sayr 
qilish va o‘yinlar musobaqalar o‘tkazish tadbirlari amalga oshiriladi.