Talabalari uchun darslik

Ghirsutum, G.barbadense)
eski 
dunyoning 26 xromosomali turlari bilan duragaylansa Fj duragaylar har 
ikki turning mayda xromosomalari o £zaro kon5yugatsiyalashsalarda yangi 
dunyoning 13 yirik xromosomasi univalent holatda bo £lgani uchun 
tetraploidlar nasl bermaydilar.

---

Shunday qilib har xil genomga ega turlarni duragaylashda meyoz 
jarayoni norm al holatda bo‘lmaydi. Oqibatda duragaylar F, da naslsiz 
b o ‘ladi. Shunga qaram ay turli usullarni qoMlash tufayli akadem ik 
S.S.K anash xromosoma to ‘plami 26 (
G.herbaceum
) va 52 ta (
G.hirsutum)
b o ‘lgan g‘o ‘zalarni chatishtirib, so‘ngra olingan duragaylami urug‘chi va 
changchi turlar bilan takroran duragaylash natijasida gom m oz kasaliga 
c h id a m li 
8802
n av ini, 52 x rom osom ali G .b a rb a d e n se tu rin i 26 
xromosomali 
G.arboreum
turi bilan duragaylab bir vaqtning o ‘zida ham 
gom m oz ham fuzarioz kasallariga chidamli 
114-1
navini chiqarishga 
muvaffaq bo‘ldi.
Akademik 
N. VSitsin
yowoyi bug‘doyiq o ‘simligini bug‘doy o ‘simligi 
bilan duragaylash tufayli bug‘doyiqning sovuqqa, qurg‘oqchilikka, 
kasalliklaiga chidamlilik belgilaridan ayrimlarini o ‘zida mujassamlashtii^an 
1, 186, 559
serhosil bu g ‘doy navlarini yaratd i. T u rk m a n isto n lik
seleksionerlardan I.K.Maksimenko 
GMirsutum va G.purpasenc
kenja turini 
duragaylab havorang, yashil tolali (
7631 i)
g‘o ‘za navini chiqardi.
6
.Geterozis
Odatda o ‘z-o ‘zidan changlanadigan yoki xromosom alar soni o ‘xshash 
turlar o ‘zaro chatishtirilganda birinchi avlod duragaylari urug‘chi va changchi 
o ‘simliklarga nisbatan kuchli rivojlangan, yashovchan va hosildor boiadilar. 
Bu hodisa fanda geterozis yoki «duragay kuchi» deb ataladi. Odatda geterozis 
duragaylaming faqat birinchi avlodida kuzatiladi. Geterozis hodisasi olimlar 
tomonidan turlicha tushuntiriladi. Olimlar G.SheIl va E.Ist fikricha, urug‘chi 
va changchi o ‘simliklami o ‘zaro duragaylashda gomozigota holatdan 
geterozigota holatga o ‘tishi geterozisga sababchidir. G.Devenport, A.Brus, 
D.Djenik qayd etishicha, geterozis urug‘chidagi zararli retsessiv genlar 
ustidan changchi o ‘simliklarning foydali genlar dom inantlik qilishi, 
aksincha, changchi o ‘sim liklardagi zararli g enlar ustidan u ru g ‘chi 
o ‘simlikning foydali genlari dom inantlik qilishi natijasidir. M asalan, agar 
urug‘chi genotipi