Talabalari uchun darslik

R 
А Д а у г Д Д з
x
a /
1
Д А , а 3а ,
F 1 
\ аА2аА г аЗ
F 2
А ^ А .А Д А Д
а р р р р р 3
Ijobiy transgressiya 
Salbiy transgressiya
F2 dagi hosil b o ig an xilma-xil formalami ichida barcha dom inant 
genli AjAjA^A^Ay^ formada ijobiy transgressiya, barcha retsessiv genli 
formada salbiy transgressiya namoyon boiadi.
Nokumulyativ polimeriyada esa bunday holat kuzatilmaydi.Genotipdagi 
dom inant allel bo‘lmagan genlaming soni nechta b o ‘lishiga qaramay, 
ular bir fenotipli va F 2 da ikki juft allel bo‘lmagan dom inant genlar 
belgini keltirib chiqarganda xilma-xillik 15:1, uchta allel b o im ag an
dom inant genlar ta’sirida belgining rivojlanishida 63:1 sxemada bo iad i. 
Masalan, achambiti 
( Capsella bursa pastoris
) o ‘simligida qo‘zoq meva 
uchburchak va tuxum sim on shaklda uchraydi. Agar qo ‘zoq mevasi 
uchburchak acham biti bilan q o ‘zoq mevasi tuxum sim on shakldagi 
achambiti chatishtirilsa, 
¥ {
avlodida qo‘zoq mevasining uchburchak shakli 
dominantlik qiladi. F^ duragaylari o ‘zaro chatishtirilgan taqdirda F7 duragay 
15/16 qo‘zoq mevasi uchburchak, 1/16 esa tuxumsimon shaklda b o iad i. 
Binobarin belgi ikki juft allel b o im ag an genlar t a ’sirida rivojlansa, 
nokumulyativ polimeriyaF2 avlodida ikkita fenotipiksinf hosil bo iad i.
2.Pleyotropiya
Pleyotropiya allel b o im a g a n genlarni o ‘zaro t a ’sirining teskari 
hodisasidir. Agar allel boim agan genlaming o ‘zaro ta ’sirida ulaming ikki, 
uchtasi bir belgining rivojlanishiga t a ’sir ko‘rsatsa, pleyotropiyada 
aksincha, bir gen bir vaqtning o ‘zida bir necha belgining rivojlanishini 
ta ’minlaydi. Masalan, sherozi qo‘y zotida A dom inant geni yungning 
kulrang, 
a
geni esa qora rangda b o‘lishiga ta ’sir qiladi. A geni gomozigota, 
AA holatda b o is a q o ‘zichoqlar o ii k tu g ila d i. B inobarin, AA geni 
qo‘zichoqlar yungi kulrang bo ‘lishini ta^minlab, ayni vaqtda ulam ing 
yashab qolishiga salbiy ta ’sir ko‘rsatadi, boshqacha aytganda letallik 
funksiyasini ham bajaradi. Boshqa misol. Sichqonlaida yungning sariq rangini

---

AY dom inant gen, qora rangini 
a
retsessiv geni belgilaydi. Agar dom inant 
gen genotipda gomozigota holatida AYAY bo‘lsa. bunda sichqonning 
xayotchanligiga salbiy ta’sir ko‘rsatib o ‘limga olib keladi.