Талаба : Eranova Umida 1-мавзу. Жисмоний маданият назарияси ва методикаси фанининг мацсади хам да вазифалари



Download 79,29 Kb.
bet2/16
Sana21.02.2022
Hajmi79,29 Kb.
#57900
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
Eranova Umida Jismoniy tarbiya

Синтез - илмий метод. Кенг умумлаштирувчи жисмоний маданият назариясининг шаклланишига хозирги замон илмий билимлар таркибида табора катта ахамият кашф этаётган бутун маданият назариясини актив тараккиёти шароитида амалга оширилмокда. Жисмоний маданият назариясининг шаклланишига социология, антропология, ижтимоий психология, ижтиомий жараёнлашишни ташкил этиш ва бошка кенг умумлаштирувчи фанлар хам салмокли таъсир этмокда.
Жисмоний маданият назарияси фан ва укув предмети сифатида - Жисмоний маданият назарияси деб кенг маънода жисмоний маданият амалиётида кулланиладиган назарий билимларнинг хамма тупламига айтилади. Хар бир мустакил фан узининг предмети ва методологик асосларига эгадир. Бошка фанлар сингари жисмоний маданият назарияси хам фан сифатида пайдо булди. Жисмоний маданиятнинг талаб ва эхтиёжлари асосида пайдо булди. Жисмоний маданият у ёки бу конун коидаларини тушунтиради, уни максадга мувофик равишда бошкаришга хизмат килади. шу билан бирга бундай билимларнинг мажмуаси бир биридан аник фан ва назарий умумлаштириш савияси билан фаркланувчи турли фанлар рамкасида шаклланиб келган ва шаклланиб бормокда. Бу жихатдан куйидагиларни ажратиш мумкин:
Хусусий махсус предметлар. Жисмоний маланиятнинг айрим ёки маълум якин унсурларини уз ичига олиб методик билимлар сифатида (гимнастика турлари, спорт уйинлари ва бошкалар) берилади. Бундай предметлар уз чегарасида катта булмаган аникликда нисбатан киска умумлаштирилади.
Соха предметлари. Жисмоний маданиятни хар хил типдаги катта компонентларини урганишга каратилиб (таълим тизими, мехнатни илмий ташкил килиш, маиший хизмат, махсус согломлаштириш тиклаш тадбирларида кушилади), жамиятда уни асосий шакли ва йуналишидиан максадга мувофик равишда фойдаланиш (асосий жисмоний тарбия, касб - амалий жисмоний тайёргарлик, спорт тренриовкаси ва усулиятининг асосий касбга йуналтирилган предметлари дейилади. Хозирги вактда булардан энг ривожланганлари жисмоний тарбия назарияси ва спорт назариясидир.
Умумлаштирувчи назарияга жисмоний маданиятнинг умумий назарияси ёки жисмоний маданият назарияининг умумий асослари деб юритилади.
Умумий жисмоний маданият назарияси мнтегратив бутунлигича тафаккур килишни такозо этади.
Шундай килиб, жисмоний маданият назарияси (уни умумий асослари), жисмоний маданиятни мохиятининг билдирувчи илмий билимларни интегратив тизими, умуман олганда, шахсни ижтиомий ташкил топишида ва кишини хдётий кучларни ривожлантиришини оптимал ривожланиши, тарбиявий омиллар тизимини янада ривожлантириш учун йуналтирилган холда фойдаланишни умумий конуниятлари ва уларни амалда (функционирование) кулланилиши тушунилади.2
Жисмоний маданият укув фани сифатида туртт и катта булимни уз ичига олади.
Жисмоний маданият назариясига кириш. Бу кисмда назарияининг аппарата, унинг предмети ва тадкикот услбуларини ташкил этувчи тушунчалар ифодаланган, асосий имжтимоий функциялари ва жисмоний маданият шаклларига тизимли характеристика берилган, жамиятда унинг ривожланиш окимлари кузатилиб умумлаштирилган.
Жисмоний тарбиянинг умумий асослари. Бу булимнинг мазмуни жисмоний тарбия тугрисидаги фанда асосий оким булиб колади. Бу ерда жисмоний тарбиянинг асосий белгилари ва конун коидалари таълим ва тарбиявий максадларидан жисмоний маданият фойдаланиладиган жараёни. Бунда хал этиладиган асосий вазифалар, уларни хал килиш учун кулланиладиган воситалар ва услбулар, машгулотларнинг тузилиш усуллари ва шу кабилар сифатида куриб чикилади. Бунда жисмоний тарбия ижтиомий амалиётини ташкил этишни юкори тури хисобланган жисмоний тарбия ва спортга ургатиш ва тарбиялашнинг маълум чегаралини аникловчи характеристикасига алохида эътибор берилган.
Жисмоний маданиятдан фойдаланишнинг типик йуналишлари ва шаклларининг таснифи. Бу булимда жисмоний маданият жамиятда, инсон хаёти таркибида айникса хаётий фаолиятнинг асосий сохаларида фойдаланувчи турли йуналишлар ва унга мос шаклларининг хусусиятлари урганилади.
Укитувчи томонидан жисмоний тарбия назарияси ва услубиятини чукур билиш ва унинг педагогик фикрлашни етакловчи ривожланиши шартидан хисобланиб, жисмоний тарбия муаммоларини барча шароитларда хар хил формаларда ижодий ечишга, янги маълумотларни йуналишини урганишга имкон беради, амалий харакатларни ва у ёки бу назарий холатларни танкидий кабул килади ва жисмоний тарбия вазифаларини амалга оширишда илмий фанларнинг ролини тугри бахолайди ва шахсий педагогик ижодиёти учун асос яратади.
Жисмоний тарбия тизимининг асосий тушунчалари - Жисмоний маданият назарияси предметини урганишда, бошка илмий укув фанлари сингари, биринчи навбатда унинг имкониятларига караб ушбу предметга тааллукли дастлабки тушунчаларни аниклаш зарур. Жисмоний маданият назарияси пердмети кенг маъноли тушунчаларга эга.
Маданият ривожланиш жараёнида (уни мавжудлиги булиб), шундай фаолият турлари (шакллари, усулятлар) кириб колдики, улар кишининг уз - узини такомиллаштиришга, шахсий «табиатини» узгартиришга йуналтирилгандир. Мана шундай маданиятнинг таркибий кисми жисмоний маданият хам киради. Жисмоний маданият инсоннинг хаётдаги мухим сифтларига, имкониятларига йуналтирилган холда таъсир этади. Булар табиатдан заколат тарикасида олиниб наслдан наслга узатилади (ривожланишнинг генетик асослари сифатида), авлодлар хаёти даврида, хаёт шароити, фаолияти ва тарбия таъсирида ривожланади.
Жисмоний маданият термини жисмоний ривожланиш атамаси билан узвий равишда богликдир. Жисмоний ривожланиш бу инсон организмининг табиий шароитида морфофункционал холатини ва унга асосланган жисмоний сифатларини кейинчалик узгаришини конуний жараёни тушунилади.
Шунинг хам, жисмоний маданият, умумий маданиятини катта ва ажралмас кисми булиб колди. Умуман жамият маданияти сингари, жисмоний маданиятнинг хам хар хил томондан ва хар хилсоха буйича куриб чикиш зарур. Нисбатан тупик тавсиф бериш учун уни энг булмаганда уч соха буйича куриб чикиш керак.
Фаолият сифатида (маданият - фаолиятини, максадга мувофик ташкил этиш
жараёнидир);
Предметлар - бойлиги сифатида (маданият - жамият ва шахсни талабини кондириш учун маълум бойлик келтириб чикарувчи «предметлар» йигиндисидир);
Натижа сифатида (маданият - фаолиятини натижаси).
Жисмоний маданиятнинг фаолият тури - сифатида инсоннинг узнга хос,
максадга мувофик харакат фаоллигини ташкил этади. Бошкача килиб айтганда харакат фаолиятини аник шакллари курсатилган. Жисмоний маданиятга хамма шаклдаги харакатлар кириб колмасдан, балки харакат фаолиятини аник машклари кирадики, булар хаётда керакли харакат куникма ва малакаларини ташкил топтира оладиган, хаётга ахамиятли булган, жисмоний сифатларни йуналтирилган холда ривожланишини таъминлай оладиган, инсоннинг соглиги ва иш кобилиятини юкори даражада ушлаб тура оладиган булсин.
Бу эса, мехнат операцияларини тез эгаллаб олишни таъминлаши, унумли мехнат килишни, хамда хаётда амалий вазифаларни ечиш учун керак буладиган куникма ва малакаларни, жисмоний сифатларни ривожлантиришни ва юкори иш кобилиятини таъминлайдиган жисмоний тайёргарликка олиб келади.
Жисмоний маданият- предметлар бирлигининг бойлиги сифатида жамият томонидан яратилган моддий ва материал бойликни, жисмоний маданият фаолиятини самарали равишда таъминлаш натижасидир.
Жисмоний маданиятни ривожланишидаги хар бир боскичда уни бойлик (кишини талабларини кондирадиган бойликни) мазмунини ким шугулланаётган булса ургатиши, ишлатиш бу билан бирга имконияти борича кейинчалик ривожлантириши мумкин. Бу ерда суз жисмоний маданиятнинг хозирги кун да куп таркалган шакллари: гимнастика, спорт турлари, спорт уйини туридаги уйинлар, жисмоний машкларни мажмуи сифатида жисмоний маданиятни амалий ва бошка булимларига киритилган.
Ижтимоий хаёт ва фаолиятни узок ривожланиш йулида, жисмоний маданиятнинг мазмуни ва шакли хам аста секин фаркланиб борди (таълим ва тарбия, моддий ишлаб чикариш ва хизмат фаолияти, кунлик хаётда ва дам олишда, медицина ва бошкалар). Бу эса жисмоний маданиятда, купгина ижтимоий ахамиятга эга булган булимларни мактабда, ишлаб чикаришда, турмушда, рекреатив даволаш жисмоний маданият ва бошкани ташкил топишига олиб келди. Буларни илмий - амали томондан ишлаб чикилиши, методик ва техник ва бошкалар томондан бойиши, жисмоний маданиятни восита ва услубларини самарали равишда фойдаланишга таълим тарбия, согломлаштириш ва бошка вазифаларни
ижобий холда амалга оширишда жамият ва шахе учун уз таъсирини орттирди ва бугунги кунда яна хам уз салохиятини оширмокда.
Шунннг билан бир каторда маданий бойлик предмети сифатида, уни таркибий кисмини ахамияти ортиб бормокда.
Тугриси буларни хаммасини, факат жисмоний маданиятга тааллукли деб булмайди, чунки курсатилганларни купчилиги жисмоний маданиятгагина муносабати булмасдан маданият сохасидаги аралаш фанларга хам тегишли.
Жисмоний маданият фаолият натижаси сифатида керакли натижаларни бир бутунлигича ишлатилиши, жамиятда предмет бойлиги сифатида маданийлаштирилиши билан характерланади. Буларга кисман: жисмоний маданият фаолияти натижасида
эгалланган жисмоний тайёрланганликва шу асосида харакат куникма ва малакаларини такомиллаштириш боскичига эришиш, хаётий кучлар, спорт ютуклари даражасини, жисмоний маданият билан алокада булиши билан орттирган натижалардир. Шундай килиб жисмоний маданият фаолияти, одам билан ташки муносабатда булиб колмедан балки, куникма малака кобилият сифатида уйгунлашган холда ички бойлик сифатидаги шаклида хам булади.
Жисмоний маданиятни ривожланиши ва маълум даражадагивазифани бажариши, жамиятдаги хаёт шароитида белгиланган харатерда ишлатилишига караб уни аник бахоси ва роли билан богликдир. Жисмоний маданиятни шароитга богликлигига караб, кишига хар хил принцип буйича таъсир курсатиши (шахсга бир томонлама ёки хар томонлама) мумкин.
Жамиятда жисмоний маданият, шахени гармоник ташкил топишида, факатгина жисмоний камолот омили булиб колмасдан балки ахлокий, эстетик, интеллектуал тарбиянинг воситаси сифатида, жамиятни хамма аъзоларига маданиятни бошка томонлари билан бирга кушилган холда хар томонлама ривожланишига ёрдам беради.
Жисмоний маданиятдан жамиятда йуналтирилган холда фойдаланиш иктисодий усишга ва Ватанни химоя килишга кенг равишда ёрдам берибгина колмасдан, кишиларни рухий талабини хам кониктириб, шахени хар томонлама гармоник ривожланишига, соглом хаёт тарзини ташкил топтириш воситаси сифатида фойдаланилади.
Жисмоний тарбия атамасини жисмоний маданият атамаси билан таккослаганда уларни бир бири била1[ чамбарчас богликлигипи курамиз. Лекин бир бири билан кушиб юбориш ёки бири иккинчисини кисми деб караш нотугри.
Чунки жисмоний маданият, жисмоний тарбияга нисбатан, уни кисми эмас, балки педагогик томондан тарбия тизимидаг бойликларни йуналтирилган холда ишлатиш ёки жисмоний маданиятдан, педагогик ташкил килинган жараёнда фойдаланишдир. Жисмоний тарбия ижтимоий амалиёти бу ерда жисмоний маданият бойликлариии катта ёшдаги авлод, кичик ёшдаги авлодга бериш капали булиб хисобланади. Бир вактнинг узида бу маданий бойликлариии купайтириш йули, чунки ёш авлод факатгина уларгача булган нарсаларни тушуниб олиш билан бирга, уни ривожлантиради, янги курсаткичларга интилади.
Спорт — киска маънода шахсий мусобака фаолияти дейилса, кег маънода. Шахсий мусобака фаолияти, шу фаолият асосида келиб чикадиган махсус тайёргарлик хамда унинг норма ва ютуклари тушуиилади.
Фойдаланилган адабиётлар:
Махкамджанов. К.М. Жисмоний маданият назарияси ва методикаси. Дарслик. Тошкент. “Иктисод -молия” 2008 йил - 300 б.
Матвеев Л.Р. Теория и методика физического воспитания. Учебник. Москва «Физкультура и спорт»-2005 г.
Thomas Н. Sawyer, Lawrence W. Judge The Management of fitness, Physikal Activity, Recreation, and Sport © 2012 Sagamore Publishing LLC All ringhts reserved.
Интернет ресурслари
www.lex.uz
www.ziyonet.uz
www.edu.uz
www.uzathletics.uz

2-МАВЗУ. УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ЖИСМОНИЙ МАДАНИЯТ ТИЗИМИНИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ.


Режа:

  1. Жисмоний маданиятнинг таълим ва тарбия хамда ижтимоий тизим сифатида.

  2. Жисмоний маданиятнинг келиб чикиши ва ривожланиш сабаблари.

  3. Жисмоний маданият Узбекистан тизимининг ташкил топиши ва ривожланиш боскичлари.

  4. Жисмоний тарбия тизимининг максади ва вазифалари.

  5. Жисмоний тарбия тизимининг умумий тамойиллари.

  6. Жисмоний тарбия тизимининг асослари.

  7. Жисмоний тарбия тизимининг йуналишлари.


Download 79,29 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish