Tajriba ishlari

Texnologik tizimning bikirligi i deb, ushbu tizimning deformatsiyalovchi kuchlarning ta’siriga qarshilik ko‘rsata olish qobiliyatiga aytiladi.
Agar dastgohlar elementlarning bikirligi juda katta bo‘lib va ishlov berilayotgan xomakining bikirligi kichik bo‘lsa (uzun va diametri kichik bo‘lgan valga katta dastgohda ishlov berish), unda U_ol.b va U_or.b qaytishlar kichik, O‘_xom- katta bo‘ladi. Buning natijasida xomakining shakli bochkasimon bo‘ladi. Aksincha, egiluvchanligi kam bo‘lgan yo‘g‘on va katta xomakiga bikirligi kam bo‘lgan dastgohda ishlov berilsa (U_ol.b va U_or.b katta), xomakining shakli korsetsimon (xomakining o‘rta diametri kichik) bo‘ladi.
Texnologik tizimning elastik qaytishi bilan bog‘liq bo‘lgan ishlov berishning xatoliklarini hisoblashda ushbu tizimning bikirligi son qiymatda ifodalanishi kerak.
Texnologik tizimning bikirligi j, kN/m (kgs/mm) deb, kesish kuchining normal tashkil etuvchisi R_u kN (kgs) ning kesuvchi asbobning kesuvchi tig‘ining ishlov berilayotgan xomakining sirtiga nisbatan siljishlari yig‘indisining u (mm) nisbatiga aytiladi:
(3.2)
Bizga ma’lumki,
Tizimning bikirligini quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:

bu erda _u - normal kuchning oshishi;
u - siljishlarning yig‘indisi.
Ayrim hollarda bikirlikni hisoblashda moyillik degan tushunchadan foydalanish qulayliroq bo‘lishi ham mumkin. Moyillik qiymat jihatdan bikirlikning teskarisidir.
Texnologik tizimning moyilligi  deb, ushbu tizimning tashqi kuchlar ta’siri ostida elastik shakl o‘zgartira olish qobiliyatiga aytiladi.
Moyillik  mN (mkmkgs) qiymat jihatdan keskichning tig‘ini xomakining sirtiga nisbatan perpendikulyar siljishi u ni ta’sir etuvchi kuch R_u ga bo‘lish bilan aniqlanadi:
(3.3)
shu bilan birga:
(3.4)
Tizimning umumiy moyilligi:
(3.5)
Tizimning umumiy bikirligi:
(3.6)

Sinov savollari

1. 
   Texnologik tizimning bikirligi va moyilligi deganda nimalarni tushunasiz?
   
2. 
   Xomakining shakl xatoliklari ishlov berilgan detalning xatoligiga qanday ta’sir qiladi?
   
3. 
   Texnologik tizim elementlarining bikirliklari qanday aniqlanadi?
   
4. 
   Texnologik tizim bikirligining aniqlikka ta’siri qanday?
   
5. 
   Ishlov berishning unumdorligini nima xarakterlaydi?
   
6. 
   Keskich orqa sirtining eyilishi o‘lcham xatoligiga qanday ta’sir qiladi?
   
7. 
   Ishlov berilayotgan xomakining o‘lchamlariga elastik siljish qanday ta’sir qiladi?