Tajriba ishi. 1-tajriba ishi. Burg’ulash uskunalari turlari va konstruktsiyalarini o’rganish (2 soat); Ishning maqsadi

Jadval 2.2. Qattiq qotishmali koronkalarni asosiy o’lchamlari.

Koronka turi	Koronka diametri,mm	Qobiqni tashqi diametri,mm	Qobiqni ichki diametriyaya,mm	Qobiq toretsni kengligi, mm	Tashqi zazor,mm	Ichki zazor,mm	Shlam o’yiqlari soni
1	2	3	4	5	6	7	8
ST 2	46 59 76 93 112 132 151	44.5 57.5 74 91 110 130 149	32.5 45.5 61 77 96 116 135	6 6 6.5 7 7 7 7	0.75 0.75 1 1 1 1 1	0.75 0.75 1 1 1 1 1	3-6 5-12
SM 4	76 93 112 132 151	74 90 109 1129 148	61 77 96 116 135	6.5 6.5 6.5 6.5 6.5	1 1.5 1.5 1.5 1.5	1 1.5 1.5 1.5 1.5	6 8
SA 2	36 46	34.5 44.5	22.5 32.5	6 6	0.75 0.75	0.75 0.75	3-10
SA 5	59 76	57.5 74	44.5 61	6 6.5	0.75 1	0.75 1	4-8
SA 6	93 112 132	90 109 129	77 96 116	6.5 6.5 6.5	1.5 1.5 1.5	1 1 1
SA 4	46 59 76 93 112 132	44.5 57.5 74 91 110 130	32.5 45.5 61 77 96 116	6 6 6.5 6.5 6.5 6.5	0.75 0.75 1 1.5 1.5 1.5	0.75 0.75 1 1 1 1	3 4 6

Hozirgi vaqtda fizik-mexanik xossalari bo’yicha turli tog’ jinslarini burg’ilash uchun qo’llaniladigan qattiq qotishmali koronkalarni uch turi ishlab chiqariladi. Koronkalarni konstruktiv xususiyatlari burg’ilangan jinslar xususiyatlariga bog’liq (burg’ilash toifalari bo’yicha). Bu belgi bo’yicha qattiq qotishmali kolonkalarni burg’ilash uchun uch guruxga bo’ladilar:

- yumshoq jinslar uchun (I-IV toifalari);

- o’rta qattiqli kamabraziv jinslarni (V- VII toifalari);

- o’rta qattiqli abraziv jinslarni (VII, VIII va kisman IX toifalarni).

Monolit va past yorilgan jinslar bo’yicha qattiq qotishmali burg’ilanganda kolonkaviy to’plam frezer o’tkazichdan, kolonkali quvurdan va koronkadan iborat bo’ladi. Kuchli yorilgan va kam bog’langan jinslarda kerni chiqishini oshirish uchun ikkilik kolonkaviy quvurlarni qo’llaydilar. Koronka turini tog’ jinslarini fizika-mexanik xususiyatlarni taxlili asosida yig’ib oladilar, quduq kesimini tashkillashtiruvchi. Aloxida e’tiborni tog’ jinslarni abraziv, mustaxkamlik xosslariga, ularni yorilganligiga va chidamligiga qaratadilar.

Qattiq qotishmali koronkalar bilan burg’ilash unumdorligi burg’ilash tartibini texnologik parametrlariga bog’lik: koronkaga UK yuklamasiga, burg’ilash snaryadni aylanish chastotasiga va tozalash agentni sarflanishiga. Ushbu parametrlarni mukammal birikmasiga intilish lozim, ular burg’ilashni quduq metrini minimal narxida maksimal mexanik tezligini ta’minlashi mumkin.

Geologoik razvedka quduqlarni burg’ilash uchun jins parchalovchi olmosli asbob kern olish bilan kolonkali burg’ilash uchun jins parchalovchi asbobni va kernsiz burg’ilash uchun olmosli dolotalarni tarkibiga qo’shadi. Kolonkali burg’ilash uchun jins parchalovchi olmosli asbob komplekti olmos koronkadan va kengaytirgichdan iborat. Turli turdagi olmos koronkalari ishlab chiqariladi: yakkaqavat kolonkali qovurg’alar bilan burg’ilash uchun, ikki qavatli kolonkali quvurlar bilan SSK, KSSK komplekslar uchun va maxsus maqsadli. Olmosli kengaytirgichlar quduqlar diametri kalibrovkasi va olmos koronkani ishini stabilizatsiyasi uchun xizmat kiladi. Jins parchalovchi olmosli asbobni armaturalash uchun tabiiy va sintetik olmoslardan foydalaniladi.

Tabiiy texnik olmoslar sochma va asosiy konlarda qazib olinadi. Sochma konlardan qazishlar Hindistonda mil.av. boshlangan, Braziliyada –XVIII asrda, Afrikada (Sarik va Vaal daryolarda)- 1867 yilda. O’tgan yuz yillikni oxirida Janubiy Afrikada asosiy olmoslar konlari ochildi – Kimberley o’lkasi- klassik kimberlit trubkalari.

Tabbiy olmoslar texnika va zargarlikda ajratiladi. Qazib olinganda texnik olmoslar 85-90 %ni tashkil etadi. Ularga oid bo’laklar, yoriq toshlar, yomon rangli toshlar, srotskalar va b.

Odatda olmoslar ming xissalardan bitta-ikkita karatgacha uchraydi. Bir nechta yuz karatli yirik olmoslar – juda ham kam topilmalardir. Olmos kristallarni shakli juda turli: oktaedr, rombododekaedr, geksaedr (kub), dodekaedroid, shakllar kombinatsiyasi.