Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Педагогик объектни лойиҳалаш бўйича амаллар тартиби. 
Тайёрлов ишлари 
1.Лойиҳалаш объектини таҳлили 
2.Лойиҳалаш мазмунини аниқлаш 
3.Лойиҳалашнинг назарий таъминоти 
4.Лойиҳалашнинг услубий таъминоти 
5.Лойиҳалашнинг фазовий-вақтли таъминоти 
6.Лойиҳалашнинг моддий-техник таъминоти 
7.Лойиҳалашнинг ҳуқуқий таъминоти 
Лойиҳани ишлаб чиқиш 
8.Тизимни шакллантирувчи омилни танлаш 
9.Қисмларнинг ўзаро алоқадорлиги ва 
боғлиқлигини аниқлаш 
10.Ҳужжатларни тайёрлаш 
Лойиҳани сифатини назорат қилиш 
11.Лойиҳани қўлланилишини хаёлий тажрибадан 
ўтказиш 
12.Лойиҳани эксперт томонидан баҳоланиши 
13.Лойиҳани таҳрир қилиш,тузатиш 
14.Лойиҳадан фойдаланиш бўйича қарор қабул қилиш 
Лойиҳалаш объектининг таҳлили дастлаб нимани лойиҳаламоқчи 
эканлигини аниқлашни талаб этади: бу тизимми, жараёнми ёки вазиятми? Бу 
объектларнинг ҳар бирининг хусусияти фазовий тузилишдан иборат. Бу эса 
катта тизимлар ва кичик вазиятлар чизиқли эмас, кўпгина устма-уст тушадиган 
тузилмаларга, қатламлар, ва қаватларга эга эканликларини кўрсатади. Фазовий 
тузилиш тизим, жараён ёки вазият ичида рўй берадиган ўзаро таъсирлар, 
муносабатлар, қатламлар, тузилмалар, ўртасидаги алоқаларни билдиради. 
Лойиҳалаш объектининг таҳлили даставвал унинг тузилмаларининг ҳар 
бирининг алоҳида ҳолати, шунингдек, улар ўртасидаги алоқани кўзда тутади. 
Таҳлил давомида ижтимоий-давлат ва шахсий талаблар нуқтаи назаридан 
объектдаги камчиликлар, ожиз томонлар аниқланади. Зиддиятлар, яъни, объект 
қисмлари ўртасидаги нисбатан муҳим номувофиқликлар ёки унинг бир бутун 
ҳолати ва унга қуйилган ҳам талаблар аниқланади. Айнан ана шу тугун 
лойиҳалаш давомида ўзгартиришларга дучор қилинади. 

---

91 
Лойиҳалаш объекти нақадар мураккаб ва катта бўлса, унинг босқичи хам 
шу қадар кенг таҳлил талаб қилинади. Масалан, таълим тизими ёки касб-ҳунар 
ўқув юрти тизими моделини етакчи шаклида тузишда бошланғич ҳолатни 
аниқлаш учун нисбатан чуқур ва кенг таҳлил талаб қилинади, бу ҳеч қандай 
янгилик таянчини аниқламай вужудга келмайди, мавжуд объектми ёки унинг 
нусхасими, ҳар қайси янгилик олдингини қайта тузилишидир. 
Лойиҳалаш шаклини танлаш қандай босқич танланганлиги ва неча 
босқични ўтиш кераклигига боғлиқ. Шундай қилиб, ҳозирда узлуксиз таълим 
умумий ўрта ва ўрта махсус ҳамда олий таълим муассасалари томонидан 
берилади. Шу мақсадда касб-ҳунар коллежларнинг асосий ғоялари, унинг 
низоми, битирувчиларнинг касбий тавсифномалари, ўқув режалари ишлаб 
чиқилган. Бунда кўрсатилган шакллар икки босқични ўз ичига олади: моделлаш 
ва лойиҳалаш. Агар педагогик жараён машғулотларда лойиҳа-ланаётган бўлса, у 
ҳолда унинг моделлаштирилиши педагог ва талабаларнинг тафаккурига 
киритилган, деб тушунилади. Машғулотнинг етакчи ғояси шун-дан иборат. 
Машғулотнинг бевосита лойиҳаланиши тузиш босқичидан – машғулотлар 
режаси, матнини ёки кўринишларини тузишдан бошланади. Лойиҳалашнинг 
исталган шакли мақсадга мувофиқ талаб этиладиган, талабалар ва 
педагогларнинг хусусиятларига, имкониятларига мос бўлиши керак. Акс ҳолда 
улар юзакигина қабул қилинади.
Лойиҳалашнинг назарий таъминланиши - бу ахборотни излаш:
- бошқа жойлардаги шунга ўхшаш объектлар фаолиятининг тажрибалари ҳақида; 
- шу каби объектларни лойиҳалашда бошқа педагоглар тажрибаси; 
- педагогик тизимлар ва жараёнларнинг инсонга таъсири, педагогик 
вазиятлар ечимининг назарий ва амалий, тажрибавий тадқиқотлари. 
Лойиҳалашнинг услубий таъминоти лойиҳалаш жиҳозларини ташкил 
қилишни ўз ичига олади: чизмалар, намуналар, ҳужжатлар ва шу кабиларни 
тайёрлаш, нисбатан қулай ва мақсадга мувофиқ тузилмаларни танлаш учун хар 
қайси ҳужжатнинг бир неча варианти бўлиши маъқул. Бунга педагогик 

---

92 
жараёнлар ёки вазиятларни лойиҳалашни мазмуний таъминлаш ҳам киради. Шу 
мақсадда, масалан, дарслар ёки мавзулар жилдига эга бўлиш тавсия этилади. 
Уларда ўқитувчи ёки уста аниқ ихтисосликка эга ўқув гуруҳи учун алоҳида 
мавзулар бўйича турли материалларни тўплайди. Бундай дарслар жилдига 
қуйидагилар киради: умумий таълим ва касбий таълимнинг ўзаро 
алоқадорликлиги ифодаланувчи топшириқлари; ҳужжатли материал; талаба-
ларнинг маърузалари, ишланмалари; кўргазмали қуроллар ёки уларнинг 
жамланмаси; талабаларнинг мустақил ишлари учун ёзма-топшириқлар ва шунга 
ўхшаш, блокли-модулли ёндошувлар ишлатилиши мумкин. 
Лойиҳалашнинг фазовий вақтли таъминоти агар уни тайёрлашда муайян 
вақт ва муайян фазо эътиборга олинганидагина аниқ қийматга эга ва ундан 
фойдаланиш мумкин бўлади. Фазовий вақтли таъминот - педагогик лойиҳалаш-
нинг зарурий шартидир.