Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

 
5.2. Ҳужайра биологиясида қўлга киритилган ютуқлар ва инновациялар. 
ЎзР ФА илмий тадқиқот институтларида олиб борилаётган илмий 
изланишлар. 
ЎзР ФА Биоорганик кимё институти қошида Ҳужайра молекуляр 
биологияси лабораторияси фаолият олиб бормоқда. Лаборатория 1967 йилда 
ЎзР ФА академиги Ж.Х.Ҳамидов томонидан ташкил этилган бўлиб, цитокимё 
ва электрон микроскопия ва кейинчалик ҳужайра биологияси лабораторияси 
деб аталган. 2012 йилда институтлар қўшилиши муносабати билан лаборатория 
ҳужайра молекуляр биологияси номи билан атала бошланди. 1992 йилдан 
бошлаб сут эмизувчилар ооцитларини организмдан ташқарида пишиб 
етиштириш тадқиқотлари бўйича қатор ишлар бажарилди. Жумладан, 
қорамоллар, 
қуёнлар, 
сичқонлар, 
шунингдек 
одамлар 
ооцитларини 
ўстиришнинг турли оптимал усуллари ишлаб чиқилди. Асаб толаларини 
ўстирувчи омил (АТЎО)ни тадқиқ қилиш бўйича ишлар олиб борилди. Ўрта 

---

115 
осиё териториясида учрайдиган ва умуртқалиларнинг турли синфларига мансуб 
20 турдаги ҳайвонларда АТЎОнинг мавжудлиги аниқланиб компютер дастури 
ёрдамида оқсилнинг аминокислоталар кетма кетлигига нодир аминокислоталар 
аниқланди ва АТЎО оиласида 4та ва нейтрофинлардан 7та нодир 
аминокислоталар фрагментлари аниқланди. АТЎО бўйича қилинган илмий 
изланишлар 1990 йилда фан ва техника бўйича А.Р.Беруний Давлат мукофотига 
сазовор бўлди. Лаборатория АТЎО фаоллигини турли биологик объектларда 
аниқлаш бўйича Марказий Осиёда ягона хисобланади. 
Лабораторияда ҳозирги кунда қуйидаги йўналишларда илмий 
изланишлар олиб борилмоқда. 
1.Лат еган тўқималар тикланиш жараёнида тирозинкиназ рецепторлари 
регуляторларининг ўрни.
2.Ингибиторларни қидириш орқали саратонни олдини олиш учун МЕТ 
онкогенидан нишон сифатида фойдаланиш. 
3. Нейтрофинлар олиш (табий ва рекомбинант ҳолда) 
4. Тикланиш жараёнларида нейтрофаол омиллар таъсири. 
5. Вирусларга қарши вакцина ва зардоблар янги авлодини яратишга 
назарий ёндошиш. 
Лабораторияда организмда оқсилларнинг концерватив участкаларига 
антитана ишлаб чиқаришлиши (АТЎО ва грипп А вируси ва сут оқсиллари 
мисолида) олдиндан айтиб берилади ва исботланди. Илк ёшдаги (гўдак) 
болалар овқатларига биологик фаол қўшимчалар тайёрлаш технологияси 
эгалланди. Қалқонсимон без (ҚБ) саратони бор касалларда ўтказилган МЕТ 
гени тирозинкиназ домени мутацион таҳлили ҚБ карсиномали ҳамда соғлом 
одамларда иккита сайтда 4300 ва 4375 позицияларида бир нуклеотидли 
полиморфизм борлиги кўрсатилди. МЕТ гени тирозинкиназ домени 
тадқиқотлари шуни кўрсатдики SH2-doking- сайтда мос келувчи 21- экзонда 2та 
сайтда бир нуклеотидли полиморфизм топилди. Олинган натижалар амалий 
аҳамиятга эга бўлиб, фармокологик агентлар спектрини кенгайтириш имконини 

---

116 
беради. Онкотерапияда, нейродегенератив касалликларда ва псориазни 
даволашда қўлланиладиган препаратлар яратиш учун фаол моддалар олинади. 
Келажакда 
асос 
ҳужайраларини 
ўстириб 
тўқималар 
олиш 
технологияларини жорий қилиш режаси мавжуд. Лаборатория дунёнинг 
нуфузли Key Neurotek, Данди шахри университети, Шотландия, Буюк Британия 
университетлари Ластер шахри университети билан ҳамкорликни йўлга қўйган. 
Лаборатория бир қанча ҳалқаро лойиҳаларда қатнашиб келади ДAAБ, Гeрмaня, 
Буюк Британия, Қироллик илмий жамияти, СКОПЭС фонди, НATO, Белгиум, 
Интернацонал Унион Агаинст Канкер.