90
Биоинформатик математика,
статистика, методларидан фойдаланади.
Биоинформатика биокимёда, биофизикада, экология,
молекуляр биология, ген
инженерлигида ва бошқа соҳаларда фойдаланилади.
Биоинформатика биологиянинг кўпгина соҳаларида фойдаланилади.
Геномикада мутацияларни аниқлашда, генни таҳлилида, оқсил экспрессияси ва
бошқарилиши. Эволюцион жиҳатдан геномни тўлиқ таҳлилида, ДНК, РНК ва
оқсил тўзилишини модуллаштиришда ва шунингдек молекуляр алоҳида муҳим
роль ўйнайди.
Биоинформатика ёрдамида дастлаб 1950 йилларда Фредерик Сенгер
инсулин оқсилини кетма-кетлигини аниқлади. Қўлда
амалга ошириш жуда
мураккаб, қийн ва иложи йўқ. 1982 йил геном нуклеотидлар (Ф.Сенгер) кетма
кетлиги аниқланди.
Биоинформатика ёрдамида дори препаратларини биотехнологик олишда
кўмаги катта.
Асосий биоинформатик дастурлар
ACT (Artemis Comparison Tool) - геном таҳлили
Arlequin - популяцион генетик маълумотларни тахлили
Bioconductor - FLOSS-лойиҳаси асосида, кўпгина биоинформатик
текширувлар учун ишлатилади
BioEdit - нуклеотидлар ва аминокислоталар вариациясини редакторлаш
учун дастур
BioNumerics -универсаль дастур пакети
BLAST - аминокислоталар
ва
нуклеотидлар
кетма
кетликлари
маълумотлар баъзаси асосида яқин бўлган кетма кетликларни топиш
DnaSP - ДНК кетма кетлигидаги полиморфизмларни топиш дастури
FigTree - филогенетик дарахтни редакторловчи дастур
Genepop - популяцион-генетиктаҳлил дастури
JalView -
нуклеотидлар ва аминокислоталар
кетма кетлигини
редактирловчи дастур
MacClade - маълумотларни интерактив эволюцион таҳлил дастури
91
MEGA - молекуляр-эволюцион генетиктаҳлил дастури ва бир қанча
дастурлар яратилган улардан ҳозирги кунда актив фойдаланилмоқда.
Биоинформатика фани кўмагида биз эволюцион биологиянинг олдида
тўрган муаммолардан бири турларнинг ва одамнинг қачон қайси турлардан
келиб чиққанлигини, турлар ўртасидаги дивергенция вақтини
назарий
жиҳатдан айтишимиз мумкин. Одам ва бошқа ҳайвонларни турли оқсиллари ва
нуклеин кислоталари биоинформатика дастурлари ёрдамида таҳлил қилинган
14
.
Биотехнология -
биология
ва
технология
фанларининг
интеграциялашуви натижасида вжудга келган фан бўлиб, тирик организмларни
имкониятларини ўрганиб технологик мақсадда уларнинг системаларини ёки
маҳсулотини олиш.
Бриология (грек. βρύον «мох») - ботаника бўлими ўсимликларни (мох)
ўрганади.
Биоэнергетика - биокимё бўлими бўлиб, ҳужайрадаги энергетик
жараёнларни ўрганади.
Биоэнергетика - ҳар хил биологик чиқиндилардан энергия олиш.
Ҳозирги кунда биогаз олиш технологияси жадал суратлар билан ҳаётимизга
кириб келмоқда.
Геоботаника - ботаниқа, география ва экология фанларининг
интеграциялашуви натижасида юзага келган фан. Геоботаника ўсимликларни
ер юзида тарқалиши, ўсимликлар таркиби, динамикасини ўрганади.
Герпетология - амфибия ва рептилияларни ўрганувчи фан.
Иммунология - тиббиёт ва биологияни уйғунлаштирган фан.
Организмни бегона моддаларга таъсир реакциясини ўрганади.
Колеоптерология - энтомология бўлими бўлиб, қўнғизларни ўрганади.
Космическая биология (космобиология) - коинотда ҳаёт нишоналарини
бор ёки йўқлигини ўрганувчи фан.
Лихенология - ботаника бўлими бўлиб, лишайникларни ўрганади.
14
By Roland W. Scholz Environmental Literacy in Science and Society: From Knowledge to Decisions. New York,
USA, 2011; Cambridge University Английский,
р. 107-108
92
Лепидоптерология -
энтомологи
я бўлими, капалакларни ўрганади.
Малакология -
зоологи
я бўлими, моллюскаларни ўрганади.
Микология - замбуруғларни ўрганади.
Мирмекология чумолиларни ўрганади.
Молекулярная биология -
биология фанлари комплекси, генетик
информацияни берилиши ва сақланиш механизмини ўрганади. Биополимерлар
оқсил ва нуклеин кислоталарни функцияларини ўрганади.
Нейробиология - генетика, биокимё, физиология ва
нерв системаси
патологияси фанларининг интеграциялашуви хисобига ҳосил бўлган. Қайси
генлар эмбрионда ҳаёт давомида нерв системасини ривожлантиришда
қатнашишини, ҳотира, нутқ кабиларни механизмини очишни мақсад қилган.
Англия олимлари томонидан ақлиликга жавобгар генлар топилган
15
.
Do'stlaringiz bilan baham: 
