Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Тҳе Ред Дата Боок
) ва ҳозирги фойдаланиш жойи, сони, 
биологик хусусиятлари, дунё ҳайвонот боғларидаги миқдори ва ҳар хил 
мамлакатларда химоя қилиш учун қабул қилинган чора-тадбирлар ҳақида 
маълумотлар келтирилади. 
Ҳозирда ўсимликларнинг 4168 тури мавжуд бўлиб, уларнинг 577 тури 
доривор ҳисобланади. 
 
Ўзбекистоннинг ўрмон фонди 10 млн. га, шундан қарийб 2 млн. га 
майдон ўрмон билан қопланган. Ўрмонли ерлар текисликда, қумли ҳудудда 3 
млн. га, тоғ ёнбағирларида 0,5 млн. га дан зиёд, қайирлардаги ўрмонлар 
майдони 31 минг га, тоғ водийларидаги тўқай ўрмонлар майдони 23 минг га. 
Республикамиз ўрмонларга анча камбағал, мамлакат ҳудудининг 5 %ини 
ташкил қилади. Авваллари, хаттоки ХIХ асрнинг ўрталарига қадар тоғ 
ёнбағирларининг 700-800 м баландлигигача кенг баргли ва майда баргли 
ўрмонлар тушиб келган. “Туркистанские ведомости” газетасида босилган 
(В.Лим, 1996) хабарига қараганда ХИХ аср охирларида Самарқандга ҳар йили 
Панжикент ва Қоратепадан кенг баргли ўрмон ёғочларини ёқиш натижасида 
тайёрланган 13440 пуд (1 пуд-16 кг), арчаларни кесиб тайёрлаган 21120 пуд 
кўмир келтирилган, яъни йилига 16800 кенг баргли ва 17 минг дона арча 
дарахтлари кесилган. Тоғлардаги арчазорлар, бодомзорлар, олмазорлар, 
олчазорлар текислик ва тоғ этакларидаги шаҳарларда яшовчи аҳоли томонидан 
қурилиш материали, “писта” кўмир тайёрлаш учун тўхтовсиз қирқилиб турган, 
тоғлардаги дарё ва сой водийларида топилган мис, темир рудаларидан металл 
олишда кўплаб дарахтлар кесиб ёқилган, шунинг учун ҳам тоғ ёнбағирлари ва 
дарёлар бўйларидаги тўқайзорлар ўрмонларга жуда ҳам камбағал. Арчазорлар 
сийрак, баъзан катта майдонларда арча учрамайди, уларни асосан 1800-2000 м 
баландликдан бошлаб ўсиши кузатилади.
Тошкент вилоятининг Бўстонлиқ туманида ҳар бир оила бир йилда ёқилғи 
сифатида ўртача 15-20 м
3
ўтин тўплайди. Қуриган дарахт ва буталар билан 
бирга ўсиб турган дарахтлар ҳам қирқилади. Умуман Угом, Чотқол 

---

84 
минтақасида ҳар йили камида 21 минг м
3
дарахт ва буталар қирқилади. Агар бу 
миқдорни бошқа тоғли вилоятларни ҳам қўшиб ҳисобласак катта ҳажмда ўтин 
тайёрланиши аён бўлади
.