Тафаккурнинг асосий шакллари Режа

Таянч тушунчалар
1. Тушунча – буюмларнинг умумий ва муҳим белгиларини инсон онгида яхлит акс эттирувчи тафаккур шакли.
2. Анализ – тадқиқ этилувчи объектни фикран таркибий қисмларга ажратиш усули.
3. Синтез – нарса ва ҳодисаларни яхлит, бутун ҳолда олиб, уларнинг тарикибий қисмларини ўзаро бир-бир билан боғлаб текшириш усули.
4. Категория – тушунчанинг махсус тури. Категория буюмлар муносабати ва боғланишларини инсон онгида энг умумий тарзда инъкос эттирадиган илмий тушунчадир.
5. Дефиниция – тушунчаларни таърифлаш.
6. Классификация – тасниф, туркумлаш, бу бўлишнинг энг мукаммал шаклидир.
7. Субъект – ҳукмнинг эгаси. (S), ҳукмнинг биринчи тушунчасидир.
8. Предикат – ҳукмнинг кесими (Р), ҳукмнинг иккинчи тушунчасидир.
9. Конъюнктив ҳукм – бирлаштирувчи ҳукмлардир.
10. Дизъюнктив ҳукм – айирувчи ҳукмлар.
11. Импликатив ҳукм – шартли ҳукмлар.
12. Дедуктив хулоса чиқариш - воситали хулоса чиқаришининг муҳим туридир. Унинг асосий хусусияти фикримизнинг умумийдан хусусийга, яккага қараб боришини ифодалайди.
13. Индуктив хулоса чиқариш - якка, хусусий буюмлар моҳиятини ўрганиш орқали тегишли қонунларни очишдир.
14. Аналогик хулоса чиқариш – эҳтимолий хулоса чиқариш усулидир,бир хусусий ҳолатдан бошқа хусусий ҳолатга қараб фикран ҳаракатланиш.
15. Силлогизм – икки ёки ундан кўп асослардан янги хулоса чиқариш.
16. Силлогизм аксиомаси – силлогизм моҳиятининг ички қонуниятини очиб беради.
17. Энтимема – асосларидан бири ёки хулосаси қолдирилиб ифода этилган силлогизм.
18. Полисиллогизм – мураккаб силлогизм, бунда айрим соҳадаги илмий хулосалар, иккинчи бир хулосанинг асоси бўлиши мумкин.
19. Эпихейрема, Сорит – қисқартирилган мураккаб силлогизм.


Такрорлаш учун саволлар
1. Тушунча қандай мантиқий усуллар ёрдамида ҳосил қилинади?
2. Тушунчалар ўртасида қандай муносабатлар мавжуд?
3. Тушунчалар билан олиб бориладиган қандай мантиқий амалларни биласиз?
4. Ҳукм нима ва у қандай структурага эга?
5. A, E,I,O ҳукмларда терминлар қандай ҳажмларда бўлади ?
6. Мураккаб ҳукм деб нимага айтилади?Унинг қандай турлари мавжуд?
7. Хулоса чикаришнинг структураси қандай ва унинг қандай турлари мавжуд?
8. Бевосита хулоса чиқариш қандай шаклларда амалга ошади?
9. Билвосита хулоса чиқаришнинг қандай турлари мавжуд, улар ҳақида маълумот беринг?