Tafakkur avlodi

ЎЗБЕКИСТОНДА ПАХТА ЯККАҲОКИМЛИГИНИНГ 
ЎРНАТИЛИШИ ВА УНИНГ НАТИЖАЛАРИ
51
1061 та яҳудий хўжаликлари кўчирилган
84
. Бундан 
ташқари, пахтачилик илми билан деярли таниш 
бўлмаган руслар, поляклар, немислар ва бошқа мил
-
латлар ҳам кўчириш сиёсатига тортилган. Бу ҳуку
-
матнинг миллий сиёсатда намоён бўлган зўравон
-
лигининг ўзгинаси эди. 
Сурхон воҳасига кўчириб келтирилган аҳоли 
жамоалаштириш сиёсатидан четда қолмадилар. 
Колхозлаштиришда рақамлар кетидан қувиш кў
-
чириш фондларидаги хўжаликларни ҳам ёппасига 
коллективлаштиришни тақозо этган. Лекин кўчи
-
риш фонд ларидаги колхозларнинг кўпчилигида 
ички аҳвол ёмон эди. Кўчирилганларнинг меҳнат 
фаолияти қийинчиликлар билан кечган. Кўчириш 
фондлари учун ажратилган ерларнинг аксарияти 
деҳқончилик учун яроқсиз бўлган. Сурхондарё ви
-
лояти, Денов тумани, Фарғона қишлоқ фуқаролар 
йиғинида яшовчи 102 ёшли Ҳолиқов Абдураҳмон 
отанинг гувоҳлик беришича, ўша йилларда водий
-
ликлар кўчириб келтирилган жойлар тўқайзор ва 
ботқоқликлардан, одам бўйидан баланд қамишзор 
ва янтоқзорлардан иборат бўлган. Тўнғизлар, тул
-
килар, чиябўрилар одамлар яқинида бемалол юра
-
верган. Бундан ташқари, меҳнат фаолияти учун 
зарур иш қуроллари, иш ҳайвонлари, уруғлик етиш
-
мас, агроном хизмати яхши йўлга қўйилмаган, тех
-
ника билан ҳам деярли таъминланмаган эди. Шунга 
қарамай, кўчирилганлар ерларни ўзлаштира олди
-
лар. Бунга оғир қўл меҳнати эвазига эришилган
85
.
Кўчирилганлар ажратилган ернинг сифатига қа
-
раб бир йилдан 8 йилгача ягона қишлоқ хўжалиги 
84 
ЎзР МДА, Р-90-фонд. 8-рўйхат, 1999-иш, 85-варақ.
85 
Дала ёзувлари. 2008 йилги маълумот. Денов тумани, Фарғона 
қишлоғи.

---

Якубова Диларам Таджиевна
52
солиғидан, суғурта ва гўшт солиғидан, давлатга 
дон, картошка, сут, жун топшириш мажбуриятидан 
озод этилганлар. Улар темир йўл бўйлаб манзилга
-
ча йўл киранинг фақат 25 фоизини тўлаганлар, 10 
ёшгача болалар эса бепул кетган.
86
Кўчирилганлар
-
га уй-жой, хўжалик иншоотлари, кўчириш фонд
-
ларида йўл ва кўприклар, кечув жойлари, ҳовуз ва 
қудуқлар, каналлар қурилиши учун ҳамда иш ҳай
-
вони, ўғит, ем-хашак, уруғлик учун маблағ берили
-
ши лозим бўлган
87
. Аммо буни ҳукумат ўша даврда 
тўла амалга ошира олмаган. Кўчишга рухсат берил
-
ган оз сонли бой-қулоқ хўжаликлар учун темир йўл 
бўйлаб имтиёзли асосда кетишдан бошқа ҳеч қан
-
дай имтиёзлар белгиланмаган.
Янги ерларда турар жой танқислиги муаммо
-
си ўткир бўлган. Кўчирилганларнинг катта қисми 
узоқ йиллар капалар, чодирлар, қамиш чайлалар, 
ертўлаларда яшаганлар
88
. Кўчирилганлар учун бир 
ойга оила бошлиғига: 1кг ёғ, 800грамм шакар, 75 
грамм қуруқ чой, 1 кг совун, қарамоғидагиларга: 55 
грамм ёғ, 200 грамм шакар, 75 грамм чой белгилан
-
ган. Аммо 1932-1933 йиллардаги очарчилик дав
-
рида бунга ҳамма вақт ҳам амал қилинаверилма
-
ган
89
. Кўчирилганларнинг колхозларида мактаблар 
етишмаган, аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш да
-
ражаси ҳам паст бўлган. 1931 йили эски Бухоро ра-
йонида безгак хуруж қилганида унга қарши кураш 
олиб борилмаганлиги туфайли 430 хўжаликдан 
270 таси қочиб кетган. Умуман, кўчирилганларнинг 
86 
Андижон вилоят давлат архиви,189-фонд. 1-рўйхат, 419-иш, 151 
–варақ; ЎзР МДА, Р-90-фонд, 1-рўйхат. 419-иш, 10-варақ; ЎзР МДА, 
Р-90-фонд, 8-рўйхат, 2000-иш, 3-варақ.
87 
ЎзР МДА, Р-90-фонд, 2-рўйхат, 104-иш. 344-варақ.
88 
ЎзР МДА. Р-95-фонд, 2-рўйхат, 2606-иш, 8-варақ.
89 
ЎзР МДА. Р-95-фонд, 2-рўйхат, 2606-иш. 10-11 варақлар.

---