Tadrij (arabcha)-klassik poeziyadagi badiy usullardan biri bo’lib, darajama

 

 

Mumtane    (arabcha  imkonsiz,  man  qilingan  so`zidan)  –  klassik  adabiyotda  

qo`llangan  adabiy  usullsrdan  biri  bo`lib,  imkonsiz  bo`lishi  mumkin  bo`lmagan 

narsani bo`lgan narsa tarzida bayon etishdir. Masalan: 

 

Ariqkim muzdiga yuz ganj berdim, 

 

Suvi kelmay elik andin yub erdim. 

                                  (Navoiy, “Farhod va Shirin” dan) 

Bu baytda, hali suv oqib kelmagan ariqda qo`l yuvdim, ma’nosi ifodalangan. 

---

9 

 

 

 

Oksimoron  ( grekcha oxymoron – o`tkir ma’noli bema’nilik so`zidan ) – o`z 

ma’nosidan  ko`chirilib,  bir-biriga  zid  tushunchalarni  ifodalab  kelgan  so`zlar, 

komponentlari  mohiyat  e’tibori  bilan  bir-biriga  tamomila  qarama-qarshi  bo`lgan 

ko`chma ma`nodagi birikma. Masalan: shirin azob, zulmat ziyosi  

 

Shirin qasosning oqibati nima? 

 

Shirin o`limmi?    (Tohir  Malik, “Shaytanat” 5-kitobdan) 

Lov-lov yonayotir quyosh – ul najot, 

Osmon chorlayotir, chorlar yuksak tog`. 

Shunday yuragimda tovushsiz faryod, 

Men senga inonmoq istayman, evoh... 

 

 (Rauf Parfi “Мuhabbat” she’ridan)