Tadqiqotning maqsadi: ko’rish sezgisida ranglar kontrastining hosil bo’lishini tekshirish. Tadqiqot uchun zarur jihozlar

shakl

Tekshiriluvchi tamonidan aniq topilgan figuralarni baholash (ball hisobida) (ballarni eksperimentator qo’yib boradi,).

Figuraning raqami	Tajriba				Tajribalarning o’rtacha ballari
1	I	II	III	IV	I	II	III	IV
2
3
4

Ishning bajarilish tartibi: topshiriqlarni bajarish uchun talabalar ikki guruhga ajratiladi. Ularning bir guruhi ekspwerimentator, ikkinchi guruhi esa tekshiriluvchi vazifasini bajaradi. Topshiriq beshta tajribadan iborat. Figuralarni faol paypaslash va nofaol his etish bosqichlarida sinaluvchining ko’zi berk holda bo’lishi lozim. Figura rasmlarni ko’rsatayotgan vaqtda ko’zini ochish taklif etiladi. Tekshiriluvchi figuralarning rasmiga qarashidan oldin ular yig’ishtirib olinadi. Murakkablik darajasiga ko’ra. Har bir tajribada sinaluvchiga uchta figura ko’rsatiladi. Har bir nofaol his etish va faol paypaslash davomiyligi chegaralanmatdi. Tajribaga qadar eksperimentator tekshiriluvchiga yo’riqnoma beradi.

Tekshiriluvchi uchun yo’riqnoma: Sizga tekis figuralar taqdim etiladi. Sizning vazifangiz ko’zingiz berk holda har bir figurani shaklini aniq his etishingiz va ular to’g’risida figura chizmasi yuzasidan tasavvuringizni bildirishingiz kerak.

Xarakatsiz figura-stimulini nofaol sezish. Eksperimentator tekshiriluvchining kaftiga harakatlantirmagan holda figurani qo’yadi. Bunda eksperimentatorga figurani kaftga qo’yish vaqtida uni qattiqroq bosish ta’qiqlanadi, tekshiriluvchi esa uni kaftiga joylashtiradi va boshqa qo’li bilan uni paypaslab ko’radi. Eksperimentator tekshiriluvchining signaliga ko’ra figurani oladi va uning ko’zidagi bog’lag’ichni echadi. So’ngra tekshiriluvhchi idrok qilgan figurasining rasmini chizadi.

1. 
   tajriba-harakatli figura-stimulini nofaol sezish. Eksperimentator figuraning konturidan tekshiriluvchi o’ng qo’lining harakatsiz ko’rsatkich barmog’i bo’ylab silliq aylantiradi. Figura konturini to’liq bir marta aylantirgandan keyin tekshiriluvchi uning shaklini chizadi.
   
2. 
   Tajriba - sun’iy faol sezish. Tekshiriluvchining o’zi stimul figura kontirini qaytarmasdan, ko’rsatgich barmog’i bilan aylantirib chiqadi. Unga har bir figura konturini 3-4 marta paypaslab ko’rishga ruhsat beriladi. Eksperimentator tajriba vaqtida figuraning harakatsizligini ta’minlash uchun tutib turadi.
   
3. 
   Tajriba-faol sezish. Tekshiriluvchining o’zi bir qo’li bilan taqdim etilayotgan figurani paypaslab ko’radi. Paypaslab ko’rish vaqti cheklanmagan. Paypaslab ko’rilgandan keyin tekshiriluvchi figurani chizishga kirishadi.
   
4. 
   Tajriba bimanual sezish. Eksperimentator tekshiriluvchiga figurani ikki qo’llab paypaslashi orqali sezish organi yordamida uning shaklini yaqqol aniqlashni taklif etadi. Tekshiriluvchidan paypaslash vaqtida har bir qo’lidagi barmoqlarining harakatini batartib kuzatishi so’raladi. Tekshiriluvchi qo’l harakatlarining og’zaki hisobotidan tashqari figurani ham chizadi.
   

Natijalarni qayta ishlash. Natijalarni qayta ishlash uchun tekshiriluvchining rasmlari tajriba raqamiga ko’ra guruhlab chiqiladi.

I-II tajriba:

1. Birinchi navbatda chizmalarning metrik xususiyatlari, ya’ni chiziqlarning uzunligi, proporsiyasi va figuradagi umumiy elementlar miqdori baholanadi.

2. Chizmani chizilishi sifati 5 balli tizim bo’yicha baholanadi:

5 ball- chizilgan figura test- ob’ektdagi shaklga to’liq mos kelsa.

4 bal-asl nusxanikiga nisbatan figuraning chiziqlari uzun yoki kalta chizilgan holatda.

3 ball-figuraning tomonlari uzunligi va burchaklarini chizishda yanglishlarga yo’l qo’yilgan bo’lsa.

2 ball- burchaklar va tamonlarni chzishda yanglishilsa, figuraning originalidagi bitta yoki bir nechta elementlar tushirib qoldirilgan bo’lsa.

1 ball- chizma bilan original figura o’rtasida moslik mutlaqo bo’lmasa.

3. tajribalardagi har bir figura uchun olingan ball bo’yicha baholar protokolda qayd etiladi va har bir tajriba bo’yicha o’rtacha ball hisoblab chiqiladi.

B tajriba: Ushbu tajriba natijalarining qayta ishlash eksperimentatorning bimanual sezish xususiyatlari haqidagi yozma xulosasi asosida amalga oshiriladi. Buning uchun qo’l va barmoqlarning quyidagi funksiyalariga e’tibor qaratiladi:

- o’ng va chap qo’llarning faolligidagi har xillik;

- barmoqlarning har xil vazifani bajarish (bosh barmoqning hisoblash nuqtasi, ko’rsatuvchilik roli);

- barmoqlarni stimul ta’sirida ishlashi;

- kontur bo’yicha bir teks harakatlanmaganligi (sekinlashganligi, to’xtab qolganligi va ortga qaytganligi);

- alohida harakatlardagi ustuvor funksiyalar, ya’ni bilish va nazorat funksiyasining mavjudligi;

ADABIYOTLAR RO’YHATI

8. 
   Davis S. F. Handbook of Research Methods in Experimental Psychology. – Blackwell Publishing Ltd, 2003. – 515 p.
   
9. 
   Drujinin V.N. Eksperimentalnaya psixologiya. – 2-e izd., pererab. i dop. – SPb: Izd-vo «Piter», 2000. – 320 s.
   
10. 
    Daminov Q, Otavaliyeva O’, Ibragimov X. Psixologiyadan seminar va laboratoriya mashg’ulotlari. –Toshkent.,1994
    
11. 
    Davletshin M.G Umumiy psixologiya T-2002 y
    
12. 
    Karimova V.M. Psixologiya T-2002 y
    
13. 
    Немов Р. С. Психология: Учебник для студ. высш. пед. учеб. заведений: В 3-х кн. Кн. 1:Общие основы психологии. — 2-е изд. — М: Владос, 1998.
    
14. 
    Rasulov A.I, Tursunov L.S. Eksperimental psixologiyadan praktikum.-Toshkent., 2010