Tadqiqotlari



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet282/399
Sana02.01.2022
Hajmi6,42 Mb.
#312706
1   ...   278   279   280   281   282   283   284   285   ...   399
Bog'liq
1503-Текст статьи-4092-1-10-20200627 (1)

 
 
 
 
 
 
 


 
298 
 
14.2-jadval 
To‘g‘ri chiziqli bog‘lanish 
Omillar 




10 
X o‘rtacha 7 
Natija  

19 
22 
25 
28 
U o‘rtacha 23,5 
Omilning  o‘rtachadan 
farqi 
(x-x
o‘r

-3 
-1 
+2 
+3 

Natijaning 
o‘rtachadan farqi 
(u-u
o‘r

-4,5 
-1,5 
+1,5 
+4,5 

Omil 
va 
natijaning 
o‘rtachadan  farqining 
ko‘paytmasi 
∑(x-x
o‘r

(u-u
o‘r

+13,5  +1,5 
+3,0 
+13,5 
+31,5 
 
Qisman to‘g‘ri chiziqli bog‘lanish deyilganda, omilning  o‘zgarishi bilan natija 
bir  o‘zgarib  so‘ngra  kamayadi  va  yana  o‘sadigan  holat  tushuniladi.  Bunga  quyidagi 
misolni keltirish mumkin bo‘ladi: 
 
14.3 – jadval 
Qisman to‘g‘ri chiziqli bog‘lanish 
Omillar 




10 
X o‘rtacha 7 
Natija  

19 
25 
22 
28 
U o‘rtacha 23,5 
Omilning 
o‘rtachadan 
farqi 
(x-x
o‘r

-3 
-1 
+2 
+3 

Natijaning  o‘rtachadan 
farqi 
(u-u
o‘r

-4,5 
+1,5 
-1,5 
+4,5 

Omil 
va 
natijaning 
o‘rtachadan 
farqining 
ko‘paytmasi 
∑(x-x
o‘r

(u-u
o‘r

-13,5 
-1,5 
-3,0 
+13,5 
-4,5 
 
Teskari  chiziqli  bog‘lanish  deyilganda,  omillarning  ko‘payishi  bilan  natija 
ko‘rsatkichining  miqdori  muttasil  ravishda  pasayib  borishi  tushuniladi.  Ushbu 
bog‘lanishga quyidagi misolni keltirish mumkin bo‘ladi: 
14.4-jadval 
Teskari chiziqli bog‘lanish 
Omillar 




10 
X o‘rtacha 7 
Natija  

28 
25 
22 
19 
U o‘rtacha 23,5 
Omilning 
o‘rtachadan 
farqi 
(x-x
o‘r

-3 
-1 
+2 
+3 



 
299 
 
Natijaning  o‘rtachadan 
farqi 
(u-u
o‘r

+4,5 
+1,5 
-1,5 
-4,5 

Omil 
va 
natijaning 
o‘rtachadan 
farqining 
ko‘paytmasi 
∑(x-x
o‘r

(u-u
o‘r

-13,5 
-1,5 
-3,0 
-13,5 
-31,5 
 
Qisman teskari chiziqli bog‘lanish deyilganda, omillarning bir xil o‘sishi bilan 
natijaning  bir  kamayib,  yana  bir  o‘sib  va  kamayishi,  ya’ni  qisman  bir-biriga  to‘g‘ri 
kelishi  tushuniladi.  Ushbu  bog‘lanishga  quyidagi  jadvalda  keltirilgan  misolni 
ko‘rsatish mumkin: 
14.5-jadval 
Qisman teskari chiziqli bog‘lanish 
Omillar 




10 
X o‘rtacha 7 
Natija  

22 
28 
25 
19 
U o‘rtacha 23,5 
Omilning 
o‘rtachadan 
farqi 
(x-x
o‘r

-1,5 
+4,5 
+1,5 
+3 

Natijaning  o‘rtachadan 
farqi 
(u-u
o‘r

+4,5 
-1,5 
+1,5 
+4,5 

Omil 
va 
natijaning 
o‘rtachadan 
farqining 
ko‘paytmasi 
∑(x-x
o‘r

(u-u
o‘r

-6,75 
-6,75 
+2,25 
+13,5 
+2,25 
 
Nol  koeffitsiyentli  bog‘lanish
 
deyilganda,  omilning  ko‘payishi  bilan  natija 
ko‘rsatkichining  o‘zgarishida  deyarli  bog‘liqlik  bo‘lmasligi  tushuniladi.  Natijaning 
o‘zgarishi boshqa tasoddifiy omillar evaziga o‘zgarishi mumkin. Ushbu bog‘lanishga 
ham quyidagi jadvalda keltirilgan misolni ko‘rsatish mumkin: 
14.6-jadval 
Nol koeffitsiyentli bog‘lanish 
Omillar 




10 
X o‘rtacha 7 
Natija  

28 
22 
25 
19 
U o‘rtacha 23,5 
Omilning 
o‘rtachadan 
farqi 
(x-x
o‘r

-3,0 
-1,0 
+1,5 
+3 

Natijaning  o‘rtachadan 
farqi 
(u-u
o‘r

+4,5 
-1,5 
+1,5 
+4,5 

Omil 
va 
natijaning 
o‘rtachadan 
farqining 
ko‘paytmasi 
∑(x-x
o‘r

(u-u
o‘r

-13,5 
-1,5 
+2,25 
+13,5 
+0,75 
 


 
300 
 
Ushbu bog‘lanishlarni o‘rganishda statistikaning korrelyatsiya, regressiya kabi 
usullaridan foydalaniladi. 
 
14.3. Regression tahlil tushunchasi 
 
Regressiya so‘zi lotincha regressio so‘zidan olingan bo‘lib, orqaga harakatlanish 
degan  lug‘aviy  ma’noga ega. Bu atamani statistikaga kirib kelishi  ham korrelyatsion 
tahlil asoschilari F. Galton va K. Pirson nomlari bilan bog‘liqdir. 
Regression  tahlil  amaliy  masalalarni  yechishda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  U 
natijaviy  belgiga  ta’sir  etuvchi  belgilarning  samaradorligini  amaliy  jihatdan  yetarli 
darajada  aniqlik  bilan  baholash  imkonini  beradi.  Shu  bilan  birga  regression  tahlil 
yordamida  iqtisodiy  hodisalarning  kelajak  davrlar  uchun  istiqbol  miqdorlarini 
baholash va ularning ehtimol chegaralarini aniqlash mumkin. 
 Regression tahlil bu –  metrik bog‘langan  o‘zgaruvchi  va bitta  yoki bir  nechta 
mustaqil  o‘zgaruvchi  o‘rtasidagi  aloqalarni  o‘rganish  va  shaklini  belgilash  usuli 
hisoblanadi. 
Boshqacha  aytganda,  regressiya  deyilganda  qandaydir  o‘rtacha  miqdorlarning 
tasodifiy bitta yoki bir qancha ko‘rsatkichlarga bog‘liqligi tushuniladi.  
Regression tahlil quyidagi hollarda qo‘llanadi: 
-  o‘zaruvchilar  orasida  haqiqatda  o‘zaro  aloqa  mavjudligini  aniqlash  zarur 
bo‘lsa; 
-  mustaqil  va  bog‘langan  o‘zagruvchilar  o‘rtasidagi  aloqalar  qalinligini 
aniqlash zarur bo‘lsa; 
- aloqa shaklini aniqlash zarur bo‘lsa; 
- bog‘langan o‘zgaruvchining ahamiyatini oldindan aytish lozim bo‘lsa; 
-  muayyan o‘zgaruvchilar hissasini aniqlashda  mustaqil o‘zgaruvchilar  ustidan 
nazoratni amalga oshirish zarur bo‘lsa. 
Regression tahlil o‘tkazish uchun quyidagilar zarur: 
-  uning  ma’lumotlari  bog‘langan  regressiya  o‘zgaruvchisini  beradigan 
koordinatalar oralig‘i undan olinadigan bitta blokni tanlash. 


 
301 
 
-  xuddi  shu  tarzda  omillar  mustaqil  regressiya  o‘zgaruvchilari  olinadigan  bitta 
yoki  bir  nechta  blokni  tanlash.  Bunda  bog‘langan  o‘zgaruvchini  beradigan  blok  va 
mustaqil  o‘zgaruvchini  beradigan  barcha  bloklar  regressiya  egri  chizig‘i  yoki  yuzasi 
ular  bo‘yicha  o‘tkaziladigan  nuqtalarni  beradigan  umumiy  koordinatalarga  ega 
bo‘lishi zarur. 
-  regressiyaga  kiritilgan  mustaqil  o‘zgaruvchilar  turi  va  funksiyalar 
«darajasi»ni tanlash. 
-  ularning  ichida  regressiya  funksiyasi  sezilarli  o‘zgarmasligi  lozim  bo‘lgan 
taqqoslash o‘zgaruvchilarining koordinata oraliqlarini berish. 
-  oldindan  aytib  berish  aniqligi  belgilanadi.  Buning  uchun  regressiyani 
baholash standart xatoligi aniqlanadi. 
Regressiya  mustaqil  o‘zgaruvchilar  soni  va  regressiya  funksiyasi  darajasi 
o‘sishi  bilan  ketma-ketlikda  amalga  oshiriladi.  Bunda  umumtizimli  optimizator 
yordamida regressiya egri chizig‘i  ma’lumotlari o‘rtacha kvadratik og‘ish  minimumi 
topiladi. 
Regressiya  tenglamasi  statistik  bog‘lanishni  ifodalaydi,  ya’ni  bu  tenglama  U 
belgining  o‘rtacha  darajasining  o‘zgarishiga  X  belgining  o‘zgarishi  ta’siri  ostida 
o‘zgarishini ifodalaydi.  
To‘g‘ri  chiziqli  bog‘lanish  mavjud  bo‘lganda  natijaviy  belgi  omil  belgi 
ta’sirida  bir  tekis  o‘zgaradi.  Bu  yerda  o‘zgaruvchi  argument  x  bo‘lib  hisoblanadi. 
Agar uning qiymati musbat bo‘lsa, natija ko‘payib boradi va aksincha manfiy bo‘lsa, 
natija  kamayib  boradi.  U  holda  regressiya  tenglamasi  quyidagi  ko‘rinishga  ega 
bo‘ladi: 

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   278   279   280   281   282   283   284   285   ...   399




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish