Tadqiqotlari

6.3-rasm. Marketing tadqiqotlarida axborotlarni shakllantirish va ulardan 
foydalanish prinsiplari 
Mazkur 6.3-rasm marketing tadqiqotlarida axborotlarni shakllantirish va 
ulardan foydalanishning ham bir qancha prinsiplari mavjudligini ko‘rsatib turibdi. 
Endi ushbu prinsiplarning izohini ko‘rib chiqamiz. Bular quyidagi jadvalda 
keltirilgan (6.4-jadval). 
Ko‘rinib turibdiki, marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlarni 
shakllantirish va ulardan foydalanish biroz murakkab bo‘lganligi tufayli, ularning 
Marketing 
tadqiqotlarida 
axborotlarni 
toʻplash va 
foydalanish 
prinsiplari
Ko'paytiriladigan
Tejamkor
Ishonchli
Dolzarb
Qamralgan
Muvofiqlashtirilgan
Uzluksiz
Maqsadga 
muvofiq
Tushunarli

---

135 
soni ham ancha. Shu tufayli ularni tizimlashtirgan holda foydalanish lozimligini qayd 
etamiz. 
6.4-jadval 
Marketing tadqiqotlaridaaxborotlarni shakllantirish va ulardan foydalanish 
prinsiplari 
Marketing tadqiqotlarida 
qo‘llaniladigan 
prinsiplarning nomlari 
 
Marketing tadqiqotlarida qo‘llaniladigan prinsiplarning 
mazmuni
Dolzarblilik 
Marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlar ayni zarur 
bo‘lgan, 
faoliyat 
samaradorligini 
oshirishga 
qaratilgan 
ma’lumotlardan iborat bo‘lmog‘i lozim. 
Ishonchlilik 
Marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlar ishonchli 
dalillarga asoslangan bo‘lib, turli o‘zgartirishlar va manfaatdan 
kelib chiqib, soxtalashtirishlardan xoli bo‘lmog‘i lozim. 
Keng qamrovlilik 
Marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlar birorta 
qarorni qabul qilish uchun hamma omillarni hisobga oladigan,
yetarli darajada to‘liq bo‘lishi lozim. 
Muvofiqlashtiril-ganlik 
Marketing 
tadqiqotlari 
uchun 
to‘planadigan 
axborotlar 
solishtiriladigan, bir-birini to‘ldiradigan, bir xil ko‘rsatkichlarni 
o‘zida ifoda etadigan ma’lumotlardan iborat bo‘lishi lozim. 
Uzluksizlik 
Marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlar tizimlilikni 
va kompleks tadqiqotni ta’minlash uchun bir maromda uzluksiz 
shakllantirilib turiladigan ma’lumotlardan iborat bo‘lmog‘i lozim. 
Maqsadga muvofiqlik 
Marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlar ulardan 
foydalanuvchilarning maqsadini to‘liq o‘zida ifoda etadigan 
bo‘lishi lozim. 
Tushunarlilik 
Marketing 
tadqiqotlari 
uchun 
to‘planadigan 
axborotlar 
foydalanuvchilar 
uchun 
tushunarli, 
ochiq-oydin 
ko‘rinib 
turadigan, har qanday vaziyatda foydalanish mumkin bo‘ladigan 
bo‘lmog‘i lozim. 
Ko‘paytiriladi-ganlik 
Marketing tadqiqotlari uchun to‘planadigan axborotlar ko‘p 
foydalanuvchilar tomonidan ishlatishga va bitta foydalanuvchi 
uchun ko‘p marta foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishi uchun 
ular ko‘paytiriladigan bo‘lishi lozim. 
Tejamkorlik 
Marketing 
tadqiqotlari 
uchun 
to‘planadigan axborotlarga 
ketadigan xarajatlar, ularni ishlatishdan olinadigan natijadan oshib 
ketmasligi, ma’lum darajada foydani ta’minlaydigan darajada 
tejamkor bo‘lishi lozim.

---

136 
Marketing tadqiqotlari tizimi – firma 
oldida turgan marketing vaziyati bilan bog‘liq 
ma’lumotlar doirasini sistematik aniqlash, 
ularni to‘plash, tahlil qilish va natijalar haqida 
hisobot 
tuzishdir. 
Firma 
marketing 
tadqiqotlarini 
o‘z 
kuchi 
bilan 
yoki 
ixtisoslashgan tashkilotlar yordamida amalga 
oshiradi. 
Yuqorida 
ta’kidlanganimizdek, 
marketing tadqiqotchilarining eng tarqalgan 
vazifalari quyidagilar hisoblanadi: bozor tavsifnomasini o‘rganish, bozorning 
potensial 
imkoniyatlarini o‘lchash, firmalar o‘rtasida bozor 
ulushlarining 
taqsimlanishini tahlil qilish, sotuv tahlili, ishbilarmonlik faolligi tendensiyalarini 
o‘rganish, raqobatchilar tovarlarini o‘rganish, qisqa muddatli bashoratlash, yangi 
tovar va uning hajmiga reaksiya ni o‘rganish, uzoq muddatli bashoratlash, narx 
siyosatini o‘rganishdan iborat.