Tadqiqotlari

12.4. Marketing tadqiqotlarida iqtisodiy tahlil usullarini taqqoslash 
 
Iqtisodiy tahlilning an’anaviy usullari eng qadimgi usullar bo‘lib, ular tahlil 
vujudga kelgan kundan boshlab qo‘llanilib kelinayotgan usullardir. Bularga 
qo‘yidagilar kiradi: solishtirish usuli; muvozanat usuli (balans usuli); farqli usul; 
qayta hisoblash usuli; zanjirli almashtirish usuli; indeks usuli; integral usul; nisbiy 
ko‘rsatkichli usul, teng taqsimlash usuli kabilardir. Bundan tashqari, oldingi 
mavzularda ta’kidlanganidek, bir qancha statistik usullardan ham foydalaniladi. 
Ushbu usullarning mazmuni quyidagi jadvalda o‘z ifodasini topgan (12.6-
jadval). 
12.6-jadval 
Marketing tadqiqotlarida qo‘llaniladigan iqtisodiy tahlil usullarining 
mazmuni 
An’anaviy 
usullarning nomlari
 
An’anaviy usullarning mazmuni
 
Solishtirish usuli
 
Marketing tadqiqotini tahlil qilishda qo‘llaniladigan usullarning eng ko‘p 
uchraydigani solishtirish usulidir. Bu usulni qo‘llash bilan tahlil boshlanadi. 
Shu usul orqali tahlil qilinayotgan ko‘rsatkichning farqi aniqlanadi. Qolgan 
barcha usullar solishtirish natijasida aniqlangan farqni isbotlashga, 
aniqlashga qaratilgan bo‘ladi 
ΔJ = J
2 
– J
1
 ; 
Farq = Haqiqatda – Reja ; 
O‘zgarish = Hisobot yili – asos yili ;
Muvozanat usuli
 
 
Muvozanat usulining qo‘llanilishi iqtisodiyotning hamma sohalarida 
tuziladigan tovar va boshqa moddiy boyliklar muvozanati misolida ko‘rish 
mumkin. Bunda asosan tovar muvozanati formulasidan foydalaniladi : 
3yb + KT = T + Xch + 3ox. 
Bunda Zyb - tovar zaxirasining hisobot yili boshidagi qoldig‘i; 
KT - kelib tushgan tovarlarning hisobot yilidagi hajmi; 
T - tovar oboroti (hisobot davrida sotilgan ovarlarning hajmi); 

---

269 
Xch- tovarlarning turli sabablar bilan chiqib ketishi (tabiiy 
kamayishi, chirishi, sinishi va boshqalar); 
Zox - tovar zaxiralarining hisobot yili oxiridagi qoldig‘. 
Qayta 
hisoblash 
usuli