Tadqiqotlari

TARTIBLI
TARTIB 
IJTIMOIY GURUHLAR 
MYeDIANA 
INTYeRVA
LLI
INTYERVALNI 
TAQQOSLASh 
SAVDO BELGISIGA 
MUNOSABAT 
O‘RTAChA QIYMAT 
NISBIY
USTUNLIKNI 
TAQQOSLASh 
SOTILGAN TOVARLAR 
MIQDORI 
MIQDORIY 
MUNOSABAT 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, har bir usul uchun berilgan qiyosiy darajalar 
belgilangan. Masalan, nisbiy usulni oladigan bo‘lsak, unda o‘rganilayotgan ob’ektlar 
yoki mahsulotlar nomlari ustunlari, sotilgan tovarlar hajmi va son jihatdan 
respondentlarning miqdoriy munosabati aniqlanadi. 
Masalan, yuqoridagi misollardan birini qarasak, respondentlardan so‘raladi: 
Coke yoki Pepsi istaysizmi?!. Bu taqqoslama shkala tartibli va rangli xususiyatlarga 
ega bo‘lib, nisbiylik darajani anglatadi. Shuning uchun, taqqoslama shkalalashtirishni 
ba’zan o‘lchovsizlik deb ham atashadi. 
Demak, Taqqoslanadigan shkalalar ob’ektlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri qiyoslash 
usullarining biridir. 
Taqqoslama shkalalashtirishning asosiy afzalliklari shundan iboratki, ko‘rinar-
ko‘rinmas farqlarni ajratib beradi. Ikki ob’ektni taqqoslashda respondentlar 
ikkalasidan birini tanlaydilar. Undan tashqari respondentlar berilgan ballar asosida 
moyillik vazifasini bajaradilar. Shuning uchun taqqoslama shkalalashtirishni qo‘llash 
va qabul qilishni izlanuvchilar e’tirof etadilar. 
Yana boshqa afzalligi ushbu shkalalashtirishning shundaki, nazariy 
qo‘llanmalarning ishlatish ehtimoli kam va tanlash huquqi respondentlar uchun oson 
kechadi. 
Taqqoslama shkalalashtirishning birgina kamchiligi, 
ularning tartibli 
tabiatidadir. Ya’ni, o‘rganilayotgan ma’lum ob’ektlar sonining tahlil xossalari 
chegaralangan. Masalan, RC Colani Coke va Pepsilar bilan taqqoslashda yangi 
tadqiqot ishlarini olib borish lozim. Ushbu kamchiliklarni ma’lum bir darajada 
taqqoslanmaydigan shkalalashtirish usullari orqali bartaraf etishadi. 

---

267