Tadbirkorlik

Q ISQ A C H A X U L O SA L A R
Har qanday tadbirkor o ‘z ishini bozordan boshlab, bozorda yakun- 
laydi, ya’ni u bozor talabiga qarab nima ish bilan shug‘ullanishini 
aniqlaydi, so‘ng o‘ziga kerakli ishlab chiqarish vositalarini sotib 
oladi va tayyorlagan mahsulotini bozorda sotib, maqsadiga erishadi. 
Tadbirkorning bozordagi faoliyati marketing faoliyati bo‘lib, uning bu- 
tun faoliyatining shunchaki tarkibiy qismi emas, balki etakchi qismi 
hisoblanadi, chunki marketing tadbirkor faoliyatini bozor talabiga mu- 
vofiqlashtiradi va bozorga yo‘naltiradi. Tadbirkorning bozordagi vazi- 
yatni aniq bilib, marketing vositalari va usularini unga muvofiq tanlab, 
tezkorlik bilan samarali qo‘llay olishi muvaffaqiyat garovidir.
Marketing vositalari tovar va uning sifati, assortimenti, narxi, 
reklama bo‘lsa, usullari bozorni segmentlash, iste’molchilar aniq guruhi 
ehtiyojini qondirishga ixtisoslashish, ehtiyojga keng m a’noda qarash, 
iste’molchini ishontirish orqali ko‘ndirish, uning sotib olgan tovardan 
foydalanish davrida qoniqish hosil qilgani yoki qilmaganini o‘rganish, 
tovarni (xizmatni) aniq iste’molchilar talab-istaklariga maksimal mos- 
lashtirish va boshqalar.
Tadbirkor bozordagi maqsadiga erishishi uchun marketing strategi­
yasi tuzishi kerak. Marketing strategiyasi - mo'ljallangan iste’molchi- 
lami jalb qilish va ularning ehtiyojini qondirish hamda maqsadga eri­
shish uchun marketing vositalari, usullari, tadbirlarini o ‘zaro samarali 
uyg‘unlashtirib qo‘llash tartibidir. Tadbirkorlik aniq maqsadga erishish
230

---

uchun biror ishni yo‘lga qo‘yish va olib borish bo‘lsa, marketing shu 
ishni bozor qonunlariga muvofiq tashkil etish va amalga oshirish uslu- 
biyoti hisoblanadi.
Tadbirkorlik faoliyatini xomashyo, materiallar va boshqa ishlab 
chiqarish vositalari, texnologiya bilan ta’minlashda va ishlab chiqaril- 
gan mahsulotni sotishda savdo tuzilmalari - birjalar, auksionlar, yar- 
markalar, ko‘rgazmalar, ko‘rgazma-savdolar, ulgurji va chakana savdo 
korxonalari muhim rol o'ynaydi. Bozor munosabatlarida ularning roli 
ortib bormoqda va tadbirkorlar ham ularga tez-tez murojaat qilmoqda.
Bozor mexanizmining muhim elementlaridan biri raqobat bo'lib. 
u bozor va, umuman, iqtisodiyotni tartibga solib turuvchi vositadir. U 
iqtisodiy musobaqa sifatida iqtisodiyotni harakatga keltiradi, mahsulot 
sifatini oshirish, tannarxini esa pasaytirish, samaradorlikni oshirishga 
undaydi. Shuning uchun 0 ‘zbekistonda raqobatni rivojlantirish va 
qo4lab-quvvatlash siyosati amalga oshirilmoqda.