Tadbirkorlik faoliyatining asosiy turlari

Xususiy firma — ayrim shaxslarga yoki oilalarga qarashli korxona. Ular asosan o’ta

kichik va kichik biznes doirasida faoliyat ko’rsatadilar. O’rta va yirik biznesda hozirgi paytda

nihoyatda kam uchraydilar. XIX asrda esa ular korxonalarning asosiy turi hisoblangan.

Shirkat firmalari mulk egalarini o’z mulkini birlashtirish va tadbirkorlikdan olingan

foydani qo’shgan hissasiga ko’ra baham ko’rishga asoslangan korxona.

Mas’uliyati cheklanmagan firma. Uning mol-mulki sherikchilik asosida yuzaga keladi.

Ularning dastlabki qo’ygan kapitali Nizom kapitali bo’lib, uning faoliyati uchun to’la huquqli

sheriklar birgalikda javob beradilar. Agarda firma sinib, qarzlarni to’lash uchun aktivlari etarli

bo’lmasa, qolgan qarzni to’la huquqqa ega bo’lgan ta’sischilar o’z zimmasiga oladi. Bunda

uning hajmi qanchagacha bo’lishi mumkinligi ustav kapitalidagi badaliga nisbatan necha marta

ko’pligi (firma nizomida belgilanadi) shartnomada ko’rsatiladi.

Franchayzing (franchise — imtiyozli) firmalar — bu mayda xususiy firmalar tizimi

bo’lib, u yirik firmalar qanotida ish yuritib, uning tovar markasidan ma’lum hudud va muhitda

foydalanadi. Narxlarga chegirma olish va boshqa imtiyozga ega. Tovarlarni tashishda, uskunalar

sotib olish, kredit olishda yordam beradi. Bu mayda firmalar yirik kompaniyalarning chakana

sotuvchisi bo’lib qoladi.

Venchur (venture — xatarli) firmalari — bu ilmiy izlanishlar bilan shug’ullanib, ularni

ishlab chiqarishga joriy qilish bilan shug’ullanadi. Ular ishining xatari yuqori. Sababi yaratgan

yangiliklari, ixtirolari bozor talabiga mos kelmasligi mumkin. Bu turdagi firmalar dastlab AQSh

da vujudga kelgan, hozirgi paytda boshqa mamlakatlarda ham mavjud.