Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishning huquqiy asoslari

,,innovasiya’’

  so’zi  ingliz  tilidan  olingan  bo’lib,  uning  ma’nosi 

yangilik, yangilik yaratish degan tushunchalarni anglatadi. Ushbu termin iqtisod 

va huquq fanlari sohasining rivojlanishi tufayli 1980 yillarda fanga kirib kelgan. 

Mazkur  termin  O’zRsi  FKning  1031-moddasida  mustahkamlangan.  Innovasiya 

faoliyatining  tadbirkorlik  faoliyatiga  xos  jihatlarini  uning  belgilaridan  bilish 

mumkin.  

                                                 

1

  Ойгензихт  В.А.  Проблема  риска  в  гражданском  праве.  (Часть  общая)  ,  Изд-во 

―ИРФОН‖ – Душанбе,1972. – С.39. 

---

 

38 

Birinchidan,

  ushbu  faoliyat  o’zining  tuzilishi  va  vujudga  kelishi  bilan 

intellektual faoliyatning natijasi asosida paydo bo’ladi.  

Ikkinchidan

 esa, ushbu faoliyat natijasida yangi bir fikrlarni ishlab chiqib, 

uning  natijasida  yaratilgan  mahsulotni  bozorga  chiqarish  tushuniladi.  Lekin 

ushbu tushuncha biroz bahsli bo’lib, bu borada ayrim huquqshunos olimlarning 

ham  fikrlarini  o’rganish  maqsadga  muvofiq  deb  hisoblaymiz.  Jumladan, 

huquqshunos 

olima 

L.V.Mas 

innovasion 

faoliyatni 

xarakterlab, 

uni 

tadbirkorlikka  xos  faoliyat  emasligini,  balki  unda  faqatgina  tadbirkorlikka  xos 

ayrim belgilarning mavjudligi bor, xolos, degan fikrga to’xtaladi

1

.  

Innovasiya  belgisi  tadbirkorlikka  xos  belgi  bo’lib,  intellektual  faoliyat 

natijasida  erishilgan  yangiliklar  innovasiya  asosida  vujudga  kelishini  va  bu 

faoliyatning  maqsadi  yaratilgan  yangi  mahsulotni  tijoratlashtirish  orqali 

daromad olishga qaratiladi. Shuningdek, uni tijoratlashtirish o’z navbatida tijorat 

huquqiga  xos  faoliyat  hisoblanadi.  Tijorat  faoliyati  esa,  o’z  navbatida, 

tadbirkorlikning bir turini bildirib, uning mazmunida tadbirkorlikka xos belgilar 

mavjud  va  ular  yuqorida  qayd  qilingan  belgilar  bilan  deyarli  bir  xildir. 

Tadbirkorlik faoliyatining ushbu belgilari uning xo’jalik faoliyatini tadbirkorlik 

asosida tashkil etilganligini bildiradi va ushbu belgilar tadbirkorlik tuzilmasining 

boshqa yuridik shaxslardan farq qilishini ham belgilaydi. 

Bozor munosabatlarida tadbirkorlik asosida ish yuritish birinchi navbatda 

fuqarolik  huquqiy  munosabat  bo’lib,  ushbu  faoliyatning  asosini  mulkiy 

munosabatlar  tashkil  qiladi.  Ikkinchidan  esa,  mulkiy  munosabatlar  fuqarolik 

huquqi  normalari  asosida  tartibga  solinadi.  Shu  asosda  tadbirkorlik  huquqi 

fuqarolik  huquqining  bir-birini  to’ldiruvchi  va  bir  biri  bilan  bog’liq 

munosabatlardan iborat ekanligini asoslaydi. 

Xulosa  qilganda,  tadbirkorlik  faoliyatiga  mansub  bo’lgan  barcha  belgilar 

uning  faoliyatida  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Shu  o’rinda  ushbu  belgilar 

tadbirkorlik  faoliyatini  boshqa  iqtisodiy  faoliyat  turlaridan  ham  ajratib  turadi. 

                                                 

1

 Мас Л.В.Коммерческое право. Краткий курс. 2 ое издание. СПб. Питер, 2005. – 

С.143. 

---

 

39 

Tadbirkorlik faoliyatining yaxlit tushunchasi qo’yidagicha bayon etilishi lozim.

 

Har  qanday  tadbirkorlik  faoliyati  (tadbirkorlik)  -  tovar  ishlab  chiqarish,  ish 

bajarish  yoki  xizmat  ko’rsatish  sohasida  tadbirkorlik  faoliyati  subyektlari 

tomonidan  qonun  hujjatlariga  muvofiq  amalga  oshiriladigan,  tavakkal  qilib  va 

o’z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor 

faoliyatdir.