Тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

Солиқ солишнинг адолатлилиги принципи – бу 
солиқлар ва бошқа 
мажбурий тўловлар бўйича имтиёзларни белгилаш ижтимоий 
адолат принципларига мос бўлиши керак. Солиқлар ва бошқа 
мажбурий тўловлар бўйича якка тартибдаги хусусиятга эга бўлган 
имтиёзлар берилишига йўл қўйилмайди. 

---

X БОБ. Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш
282 
Тадбиркорлик фаолияти субъектларини солиққа тортишда 
адолатлилиги принципига риоя этиш лозим. Унга кўра, Ўзбекистон 
Республикасида солиқ солиш барча учун умумийлиги эътироф 
этилади ва солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича 
имтиёзларни белгилаш ижтимоий адолат принципларига мос бўлиши 
кераклиги белгиланган. Шунингдек, солиқлар ва бошқа мажбурий 
тўловлар бўйича якка тартибдаги хусусиятга эга бўлган имтиёзлар 
берилишига йўл қўйилмаслиги ҳамда солиқлар ва бошқа мажбурий 
тўловлар камситиш хусусиятига эга бўлиши мумкин эмас. 
Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида барча солиқ 
тўловчи хўжалик юритувчи субъектларга нисбатан ягона солиқ 
тизими белгиланган бўлиб, Ўзбекистон Республикасининг божхона 
ҳудуди доирасида товарларнинг (ишларнинг, хизматларнинг) ёки 
молиявий маблағларнинг эркин муомалада бўлишини бевосита ёки 
билвосита чеклаб қўядиган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар 
белгиланишига йўл қўйилмайди. Солиқ тизимининг ягоналиги 
тамойили республика иқтисодиёти ягоналигига асосланади ва у солиқ 
тизими ягоналигидан келиб чиқади. Давлат солиқ тизимининг 
ягоналиги унинг барча ҳудудида солиқларнинг айнан бир хил турлари 
амал қилишини англатади. Солиқ тизимининг ягоналиги тамойили 
бевосита конституциявий тамойиллар тарзда ҳам намоён бўлиб, 
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 123-моддаси қоидалари 
асос қилиб олинган. Ушбу тамойилга кўра, ягона иқтисодиёт 
доирасида товарлар, хизматлар, молиявий маблағларнинг эркин 
кўчишини чеклаши мумкин бўлган маҳаллий солиқларнинг 
киритилишига ёхуд бир ҳудуднинг бюджетини бошқа ҳудудларнинг 
солиқ даромадлари ҳисобига шакллантиришга имкон берадиган 
маҳаллий солиқларнинг киритилишига ёки солиқларнинг тўланишини 
бошқа ҳудудларнинг солиқ тўловчиларига кўчирилишига йўл 
қўйилмаслигини ифодалайди. 
Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш тўғрисидаги қонун 
ҳужжатларининг ошкоралиги принципига риоя қилиниб, унга кўра, 
солиқ солиш масалаларини тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий 
ҳужжатлар расмий нашрларда эълон қилиниши шарт. Барчанинг 
эътибори учун расмий эълон қилинмаган норматив-ҳуқуқий 
ҳужжатлар кучга киритилмаган ҳужжат сифатида ҳуқуқий 
оқибатларни 
келтириб 
чиқармайди 
ва 
солиқ 
соҳасидаги 
муносабатларни 
тартибга 
солишга, 
улардаги 
кўрсатмалар 
бажарилмаганлиги учун бирон бир санкцияни қўллашга асос бўлиб 

---

X БОБ. Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш
283 
хизмат қилиши мумкин эмас. Мазкур принципни назарий жиҳатдан 
барча туркумдаги қонунчилик ҳужжатлари учун умумэътироф 
этиладиган бевосита умумий принциплар қаторига ҳам киритиш 
мумкин. 
Солиқ қонунчилигида биринчи марта солиқ тўғрисидаги қонун 
ҳужжатларидаги бартараф этиб бўлмайдиган барча қарама- 
қаршиликлар ва ноаниқликлар солиқ тўловчининг фойдасига талқин 
қилиниши белгиланиши хусусидаги қатъий норма белгиланиб, бу 
қоида тадбиркорлик субъектларини қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини 
устуворлигини таъминлашга йўналтирилган. Бу принцип солиқ қонун 
ҳужжатларида солиқ тўловчининг ҳақлиги презумцияси сифатида 
эътироф этилиб, ҳозирда аксарият ривожланган давлатлар солиқ 
қонунчилиги ҳужжатларида ўз ифодасини топган. 
Солиқ қонун ҳужжатларига мувофиқ, Тадбиркорлик фолияти 
субъектларига солиқ солиш солиқ мажбуриятлари юзага келган 
пайтда амалда бўлган қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга 
оширилади. Қонун талабларига мувофиқ, солиқ тўғрисидаги қонун 
ҳужжатлари орқага қайтиш кучига эга эмас ва улар амалга 
киритилганидан кейин юзага келган муносабатларга нисбатан 
қўлланилади. Лекин, солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатлари солиқ 
тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарликни 
бекор қиладиган ёки жавобгарликни енгиллаштирадиган солиқ 
тўғрисидаги қонун ҳужжатлари орқага қайтиш кучига ҳам эга 
саналади.