Tadbirkorlik asoslari sohasi

I BOB. BIZNESNI MUVAFFAQIYATLI BOSHLASH VA RIVOJLANTIRISH

1-MAVZU: TADBIRKORLIKNING MOHIYATI, ASOSIY TAMOYILLARI,

TURLARI VA TASHKILIY SHAKLLARI

Tadbirkorlik va bozor iqtisodiyoti tushunchalarini bir-biridan ajratib bo‘lmaydi, ya’ni tadbirkorsiz bozor va bozorsiz tadbirkorning bo‘lishi mumkin emas. Iqtisodiy adabiyotlarda tadbirkorlik tushunchasining sinonimi sifatida biznes tushunchasi ham qo‘llanib ketadi. Biznes xo‘jalik subyekti faoliyati sohasi va ularning iqtisodiy manfaatlarini tavsiflovchi iqtisodiy termin bo‘lsa, biznesmen – ishbilarmon, tadbirkor va tijoratchi ma’nolarini bildiradi. Umuman olganda, biznesmen va biznes tushunchalari tadbirkor tushunchasiga nisbatan kengroq ma’noni bildiradi.

Tadbirkorlik deganda, moddiy va pul mablag‘larini foyda topish yo‘lida sarflab, bozorga kerakli tovarlar va xizmatlar yetkazib berib, kishilarga naf keltiruvchi, ularning hojatini chiqaruvchi iqtisodiy faoliyat tushuniladi.

T adbirkorlik – yangi imkoniyatlarni qidirish, yangi texnologiyalarni qo‘llash jarayoni, kapital qo‘yishning yangi sohalarini topish, eskicha sarqitlar va chegaralardan voz kechish, ishlab chiqarish omillarining uch asosiy tarkibiy qismini bog‘lashning eng maqbul usullarini topishdir.

O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlariga binoan tadbirkorlik:

• 
  tadbirkorning shaxsiy mol-mulki asosida;
  
• 
  tadbirkorning boshqa jismoniy va yuridik shaxslar, shu jumladan ajnabiy hamda yuridik shaxslarning mol-mulklarini turli shakllarda jalb etish asosida;
  
• 
  tadbirkorning davlat va jamoat tashkilotlari mol-mulklaridan foydalanish asosida;
  
• 
  yuqoridagi shakllarni qo‘shib olib borish asosida amalga oshiriladi.
  

Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yish uchun kishi o‘z mulkiga ega bo‘lishi yoki o‘z mulkiga ega bo‘lmasligi mumkin. Mulk sohibi bo‘lmaslik tadbirkor bo‘lish imkoniyatini cheklamaydi, aksincha, kishilar ijara munosabatlari orqali ham tadbirkorlik faoliyatlarini yuritishlari mumkin.

Tadbirkorlikning pirovard maqsadi daromad topish hisoblanadi. Tadbirkorlik insonlarning ichki imkoniyatlarini, qobiliyatlarini ochib berishga yo‘naltirilgan iqtisodiy faoliyat bo‘lganligi sababli ko‘pchilik tadbirkor bo‘lishga intiladi. Tadbirkorlikni rivojlantirish orqali asta-sekin mamlakatlarda mulkdorlar sinfi shakllana boshlaydi.

O‘zbekistonda tadbirkorlik ijtimoiy jihatdan yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o‘tish davriga mos ravishda ishchi, xizmatchi va dehqonlar hisobidan vujudga kela boshladi. Bu yerda tadbirkorlik kichik va o‘rta biznes bilan shug‘ullanuvchilardan, fermerlardan, tomorqa xo‘jaligi sohiblaridan, aksiyadorlik jamiyati a’zolaridan, yakka tartibda ishlovchilardan iborat.

Tadbirkorlik faoliyati mamlakatda raqobat muhitini shakllantiradi, insonlarning ehtiyojlarini qondirish uchun sifatli tovarlar ishlab chiqarishga va xizmatlar ko‘rsatishga xizmat qiladi.