Tadbirkorlik asoslari sohasi

29-MAVZU: INVENTARIZATSIYANI BOSHQARISH. SOTIB OLINGAN JIHOZLARNING INVENTARIZATSIYASINI BOSHQARISH USULLARI
Inventarizatsiya atamasi «investar» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, buyumlarni ro‘yxatga olish ma’nosini anglatadi. Inventarizatsiya – bu o‘rganilayotgan obyektlarni haqiqiy holda ko‘rib sanash va o‘lchab o‘rganish usuli bo‘lib, auditning muhim bir qismi hisoblanadi. Inventarizatsiyaning mohiyati shundan iboratki, bundan audit qilinayotgan har bir konkret obyekt ko‘rib chiqish, sanash, o‘lchash, tortish, hisoblash yo‘llari bilan o‘rganiladi.

Inventarizatsiya keng ma’noda audit tekshiruvining amalda qo‘llanilishining texnik-metodik jarayonlari mohiyatini ochib berib, audit tushunchalarini aniqlashtiradi. Inventarizatsiya O‘zbekiston Respublikasida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Milliy buxgalteriya hisobining 19-sonli standartiga muvofiq o‘tkaziladi. Inventarizatsiya o‘tkazishi tartibiga ko‘ra, rejali va rejasiz bo‘lishi mumkin. Audit organining ishlari rejasiga asosan o‘tkaziladigan inventarizatsiya rejali inventarizatsiya deb ataladi. Inventarizatsiyaning bu turi korxonalar va xo‘jaliklararo tashkilotlar audit komissiyalari ish faoliyatida keng tarqalgan bo‘lib, ko‘p hollarda maxsus auditorlarning tekshirish o‘tkazish rejalariga ham kiritiladi. Rejali inventarizatsiya buxgalteriya hisobi sistemasida muhim o‘rin tutadi. Maxsus qarorga ko‘ra, har bir xo‘jalik mablag‘lari va moddiy boyliklari turi bo‘yicha ma’lum bir vaqt ichida inventarizatsiya o‘tkazib turilishi kerak. BHMS-4,5 va BHMS-19 ga muvofiq tartibga solinadi.

Inventarizatsiya mazmuniga ko‘ra, resurslar va jarayonlar inventarizatsiyalariga bo‘linadi.

Resurslar inventarizatsiyasi deganda, xo‘jalik potensial resurs obyektlari natural, ya’ni fizik jihatdan sanash, o‘lchash va tortish yo‘li bilan ko‘rib chiqish tushuniladi. Bu resurslar korxonaning ishlab chiqarish, xo‘jalik, moliya faoliyati foydalaniladigan, takror ishlab chiqarilgan yoki takror ishlab chiqarilmaydigan resurslardir. Takror ishlab chiqariladigan resurslarga inson mehnatining mahsuli bo‘lgan, bino va inshootlardan tortib, pul mablag‘larigacha bo‘lgan moddiy boyliklar, chorva mollari hamda o‘simliklar kiradi.