Tabiiy va sun’iy belgilar

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

BOBOMUROTOVA MAHFUZA TUROBOVNA

MAVZU: TABIIY VA SUN’IY BELGILAR

TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
MAGISTRATURA BO‘LIMI
LINGVISTIKA (O‘ZBEK TILI) YO‘NALISHI
TAQDIMOT

Tabiiy va sun’iy belgilar

Tayyorladi: M. Bobomurotova

Semiotika (yoki semiologiya) belgilar sistemasi haqidagi fan bo‘lib, belgilar, ularning tabiati, mohiyati, ko‘rinishlari, amal qilishi kabilarni o‘rganadi.

Semiotika (yoki semiologiya) belgilar sistemasi haqidagi fan bo‘lib, belgilar, ularning tabiati, mohiyati, ko‘rinishlari, amal qilishi kabilarni o‘rganadi.

Semiotikaning tekshirish ob’ekti jamiyatda qo‘llanadigan belgilar tizimi bo‘lib, bunda 2 tipdagi belgilar farqlanadi:

tabiiy va sun’iy belgilar.

Tabiiy belgilar

Tabiiy belgilar

aslida u yoki bu narsa, hodisaning tarkibiy bo‘lagi -alomatlari bo‘lib, ular inson ongida muayyan 

tasavvurlarni uyg‘otishga xizmat qiladi.

Sun’iy belgilar

shartli belgilar bo‘lib, ular predmet va hodisalar haqidagi tasavvurlarning o‘rnini bosish uchun xizmat

qiladi.

Ushbu belgilarning asosiy vazifasi ma’lum bir 

Ushbu belgilarning asosiy vazifasi ma’lum bir 

xabarni to‘plash, saqlash, yetkazish, ya’ni insonlar 

o‘rtasida aloqa vositasi bo‘lishdir. Shu bois ularni kommunikativ- formativ belgilar deb atash mumkin

va ularga turli timsollar, signallarni kiritish mumkin.

Sun’iy belgilar grafik, tovushli va harakatli bo‘lishi

Sun’iy belgilar grafik, tovushli va harakatli bo‘lishi

mumkin.

Jumladan, yo‘l harakati belgilarini grafik, signallarni

tovushli, qushlar va hashoratlarning ma’lum yo‘nalishlarda uchishi, imo-ishora, mimikalar harakatli belgilar sifatida

muayyan ma’nolarni ifodalashga xizmat qiladi. Bu o‘rinda ayrim turlarga moslashtirilgan Morze, Brayze alifbolarini

ham misol sifatida keltirish mumkin. 

Til ham muayyan belgilar sistemasi hisoblanadi va ma’no, tushuncha, fikr kabilarning ramziy belgisi bo‘lib keladi va jamiyatda mavjud boshqa belgilar bilan umumiylikka, o‘xshashlikka ega. Shu bois tilshunoslik va semiotika fanlari ham o‘zaro uzviy bog‘liq bo‘lib, ularning o‘zaro munosabatidan tilni belgilar sistemasi sifatida o‘rganadigan lingvosemiotika fani ham

Til ham muayyan belgilar sistemasi hisoblanadi va ma’no, tushuncha, fikr kabilarning ramziy belgisi bo‘lib keladi va jamiyatda mavjud boshqa belgilar bilan umumiylikka, o‘xshashlikka ega. Shu bois tilshunoslik va semiotika fanlari ham o‘zaro uzviy bog‘liq bo‘lib, ularning o‘zaro munosabatidan tilni belgilar sistemasi sifatida o‘rganadigan lingvosemiotika fani ham

yuzaga kelgan. U tildagi belgilar va ramzlar bilan qiyoslab

o‘rganadi (ramzlarning obrazliligi (masalan, qo‘l berish –do‘stlik belgisi), signallarning bir tomonlamaligi (masalan, trevoga signali). 

Demak, jamiyatda belgilarning turli xillari mavjud bo‘lib, ularning har biri: belgi-alomatlar, belgi-signallar (ishoralar), belgi-imvollar (ramzlar) va til belgilari o‘ziga xos va mos vazifani bajaradi. 

Demak, jamiyatda belgilarning turli xillari mavjud bo‘lib, ularning har biri: belgi-alomatlar, belgi-signallar (ishoralar), belgi-imvollar (ramzlar) va til belgilari o‘ziga xos va mos vazifani bajaradi. 

 Til tarkibini tashkil etuvchi struktural elementlar – morfema, so‘z, so‘z birikmasi, gap, matn va boshqalar 

muayyan informatsiyani olish va yetkazish uchun xizmat

qilishi bilan informativ belgilarning eng asosiysi hisoblanadi va 2 tomonlama: informatsiyani hamqabul qilish, ham

yetkazish vazifasini bajaradi.

Til grafik belgilar sifatida ham, (yozuv, harf vositasida),

Til grafik belgilar sifatida ham, (yozuv, harf vositasida),

tovushli belgilar sifatida ham (og‘zaki so‘zlashuv,

tovush vositasida), harakatli belgilarning o‘rnida ham

qo‘llana oladigan ko‘p tarmoqli belgilar sistemasidir.

• Shuning uchun tilni belgilarning belgisi deb atash mumkin.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!