Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

Nils Bor. 
Nils Bor 1885-yilda Kopengagen universitetining fiziologi- 
ya professori oilasida tug‘ilgan. 1908-yilda Kopengagen universitetini

---

tugatgan. 1911-yili Kembrij va Kavendish 
laboratoriyalarida amaliyot o ‘tagan. Kem­
brij universitetida stajirovka o ‘tish davrida 
E.Rezerford bilan tanishib o ‘z ishlarini 
davom ettiradi. N.Bor 1912-yildan boshlab 
Rezerford Manchesterida juda yaqin ham- 
korlikda ishlay boshlaydi. Atomning pla- 
netar modelini yaratishni o ‘zlarining birin­
chi galdagi vazifasi deb belgilaydi. Shunda 
u o ‘zining Bor postulatlari deb atalgan 
beshta postulatini yaratib mashhur olim sifatida e’tirof etiladi.
N.Bor mikro zarrachalar to ‘lqin va korpuskulyar nazariyalari ora- 
sidagi qaram a-qarshilikni yechish uchun o ‘zining qo‘shimchalarini 
kiritdi. Bu qo‘shimcha xususiyat umumilmiy metodologik xususiyat 
b o ‘lib qoldi. Biologik jarayonlam i to ‘g ‘ri tushunish uchun N.Bor 
qo‘shimchalarining fizik-kimyoviy sabablarini va biologik maqsad- 
ga y o ‘nalganligini anglab etish kerak. “Tabiiy fanlarning zamonaviy 
konsepsiyasi” kursi asosida evolyutsion sinergetik paradigma yotadi. 
Bu kurs m azm unida material dunyodagi voqea va jarayonlar asosida 
universal evolyutsionizm bilan jonsiz va jonli tabiatni o ‘z-o‘zidan 
paydo bo‘lish xususiyatlarining bir-biriga bog‘liqligi yotadi.
Ibn al-Arabiy Abu Bakr Muhammad 
(taxallusi Shayx al-Akbar 
“Buyuk Shayx”) 1165.7.8-1240.16.11, arab mutafakkiri va shoiri, sufiy- 
likning ko‘zga ko‘ringan namoyandasi. Falsafiy dunyoqarashiga vax- 
dat ul-vujud ta’limoti xos bo‘lib, hamma narsaning yagona asosi ilohiy 
substansiya (ruh, ideya)dir, deb hisoblaydi. Sufiy sifatida Allohni oliy, 
mutlaq haqiqat holda anglash va unga ko‘nglini poklash orqali erishish- 
ni tan olgan. Uning “al-Futuhot al-Makkiyya” (“Makka g ‘alabalari”), 
“Fusus al-Flikam” (“Hikmatlar durdonasi”), “Kitob as-saba’” (“Yetti 
hikmat kitobi”), “Mafotih al-g‘ayb” (“G 'ayb kalitlari”),’’Kitob al-haq” 
(“Haqiqat kitobi”) kabi 400 ga yaqin asari bor.
Ibn al-Arabiy Abu Bakr Muhammad (Tabiatdagi universal evol­
yutsionizm va o ‘z-o‘zidan paydo boiishni bir-biriga bog4 liqligini tas-
10

---

diqlovchi usullar efifekti ekanligi Ibn al-Arabiy, M irzo Abdulqodir 
Bedil (1644-1721), akademik V.I.Vemadskiy, P.Teyyar de Sharden
I.R. Prigojin, G.Xeken, E. Xabblning ta’limotlarida ham da ilmiy ish-