Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

12.2. Q uyosh energiyasining o ‘zgarishi haqida fikrlar
131

---

olib keladi. Ekspertlar m a ’lum otlariga qaraganda havo haroratining 
4°C ga k o ‘tarilishi barcha m uzliklarning erishiga olib keladi. Agar 
ikki Q utbdagi m uzliklar erib bitsa, suv sathi 100-110 m .ga k o ‘tariladi, 
D unyoning k o ‘pgina m am lakatlari suv ostida qoladi.
“N ature” ju rn ali xabariga k o ‘ra, A rktikada m uzliklar m aydoni va 
qalinligi kichrayib borm oqda, 1990-yildagiga qaraganda hozir 40%
ga past. A gar m uzliklar erishi shu tarzda davom etsa keyingi 100 yil- 
ning o ‘zida A rktikada m utlaqo m uz qolm aydi.
Suv k o ‘payishi natijasida G olfstrim ning ham kuchi pasayadi. 
Dem ak, global isish bilan global sovish ham yuz beradi. -40°C harorat 
oddiy hoi b o ‘lib qoladi.
12.3. Ozon tuynigi
A tm osferadagi 
“Ozon 
tuynugi” 
R ossiya 
olim larining 
m a’lum otlariga k o ‘ra yildan-yilga yiriklashib, m aydoni 25 m ln.km 2 
ga yetdi. Keyingi 20-yillarda ozon qatlam i ju d a yupqalashdi. C het el- 
lik b a’zi olim larning m a ’lum otlariga qaraganda “Ozon tuynugi” haj- 
mi o ‘zgarm ay turibdi. X ullas, har kim ning fikri har xil, am m o ozon 
qatlam ida uni buzadigan xlor, ftor, uglerod (freon) m iqdori k o ’payib 
borm oqda. Freon sovutgichlarda, kondisioner va aerozolii narsalar 
uchun ishlatiladi. 1987-yili M onreal shartnom asiga k o ‘ra. 2010-yilda 
170 m am lakatda freon ishlatishni qonun bilan taqiqlandi.
O zon qatlam ining yem irilib borishida faqat freon gazlarining 
em as, balki insonning tabiatga bo 4gan ta ’sirining ortib borishi ham 
sabab b o ‘lm oqda. A tm osfera kim yosida ozon uch xil xlorli, azotli 
va vodorodli m exanizm yordam ida buziladi. G avaya, Islandiya va 
Qizil dengiz ustida ozon qatlam i siyraklashishi k o ‘p uchraydi. Bun- 
ga sabab, bu yerlarda yoriq jo y la r ju d a k o ‘p b o ‘lib, vodorodning 
sizib chiqishi sezilarli tarzda kechadi. A ntarktida ustidagi “Ozon 
tuynugi”ga kelsak, bu yerda barcha zaharli gazlam i zararsizlantiruv- 
chi o ‘rta okean riftalari to'p lan gan. Shuning uchun ham zaharli gazlar 
stratosferaga chiqib ketadi va ozon qatlam ini buzadi.

---