Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

Nazorat savollari
1. Qadim Sharq allom alarining kim yo fanini rivojlantirish va 
yaratilish tarixiga m isollar keltiring?
2. O 'zbekistonda kim yo sanoatining qaysi tarm oqlarini bilasiz?
3. A sosan kim yo sanoati qaysi hududlarda joylashgan?
4. Q ishloq xo'jalig id a kim yoviy him oya usullariga m isollar 
keltiring.
127

---

XII bob. DUNYO IQLIM IDAGI GLOBAL M UAMMOLAR
12.1. Global isish haqida
H ozirgi davrda insoniyat uchun eng katta x a v f global isish xav- 
fidir. Global isish m uam m osi yoki pam ik effektiga asosiy sabab, 
atm osferaga har xil gazlarning k o ‘p chiqarilishi yoki antropogen oqi- 
batlar ta ’siridir.
Sivilizasiya natijasida sanoat va texnika rivojlandi, avtom obil- 
lar soni keskin k o ‘paydi, o ‘rm onlar, o ‘tloqlar kam ayishi sababli 
atm osferada karbonat angidrid gazi m iqdori oshdi. Sanoat chiqin- 
dilarining qayta ishlanm asligi ham atm osferada karbonat angidrid 
gazining oshib ketishiga olib kelm oqda, shunday ekan, u yoki bu tarz- 
da hosil b o ig a n karbonat angidrid va boshqa zararli gazlar havoda 
tarqaladi, ularning k o ‘zga k o ‘rinm aydigan zararlari g ‘ira-shira parda- 
lar hosil qilib, havoda m uallaq suzib yuradi.
T oshko‘m irni yoqish natijasida ham k o ‘proq karbonat angidrid 
gazi havoga uchib chiqm oqda. X itoy dunyoda o ‘z sanoati uchun eng 
k o ‘p to sh k o ‘m ir ishlatadigan m am lakatlardan biri boMganligi uchun 
eng k o ‘p atm osferaga zaharli gazlam i chiqarm oqda. X itoydagi Jeneral 
M otors (G eneral M otors) avtom obil kom paniyasi 2 0 0 3 -2 0 12-yillar- 
da avtom obil sotishi 18% ga oshiriladi, bu faqat X itoygagina tegishli 
em as, balki dunyodagi barcha sanoati rivojlangan m am lakatlar ham
bu borada “o ‘z hissa” larini q o ‘shmoqdalar.
Bugungi kunda iqlim ning o ‘zgarib borishi insoniyat oldidagi eng 
dolzarb m uam m olardan biri b o ‘lib kelm oqda. 1990-yilda A Q SH
prezidentiga parnik effekti yoki dunyoning isib borishi haqida 49 
ta N obel m ukofotlari sovrindorlari m urojaat etdi. U lar X X I asrdagi 
eng dahshatli xav f-x atar global isish yoki parnik effektiga to ‘xtalib, 
antropogen ta ’sirida eng kuchli, xavfli o ‘zgarishlar yuz berishini 
ta ’kidlashdilar va bu borada eng katta ilmiy ishlar olib borilm oqda. 
Parnik effektining