Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

27-rasm. Atmosferaning chiqindilar bilan ifloslanishi.
B M Tning m a ’lum otlariga k o ’ra insoniyat paydo boMganidan to 
shu vaqtgacha 8 0-85 m illiard tonna turli y o q ilg 'i yoqilgan. Shuning
146

---

yarrni keyingi 25-yilga to ‘g 'ri keladi. Faqatgina k o 'm irn in g o 'z i yili- 
ga 2 m illiard tonna yoqiladi.
Hozirgi kunda atm osferaga turli xil y o q ilg ‘ilarning yonishi tab i­
iy gaz, yonuvchan slanets, torf, y o g 'o c h , cfrm onlarning yonishi va 
vulqonlar otilishi natijasida 15 m illiard tonna turli gaz va chang- 
lar q o ‘shilm oqda. Akadem ik A .P.V inogradovning 
ta'kid lashicha, 
2200-yillarda atm osferadagi karbonat angidrid m iqdori hozirgiga 
nisbatan 20% ga oshadi. Fan va texnika inqilobining boshlanishi- 
dan oldin atm osferadagi karbonat angidrid m iqdori uzoq vaqtga- 
cha bir m e’yorda edi. Chunki o ‘sim lik fotosintez y o 'li bilan atm os- 
feradan 110 m illiard tonna yoki 5% karbonat angidridni yutar edi. 
Buning o ‘m ini esa m oddalarning chirishi, y o q ilg 'in in g yonishi va 
y o n g ‘inlardan chiqqan gazlar egallar edi. H ozirgi vaqtda turli tashqi 
kuchlar ta ’sirida biosfera sekin-asta o ‘zgarib borm oqda. C hunki in­
son hayotiy faoliyati natijasida kundan-kunga k o ‘payib borayotgan 
CO , gazni o 'sim lik va okeandagi fitoplanktonlardan yutib ulgura ol- 
mayotir. Yer sirtiga yuqoridan uzatilayotgan infraqizil nurlanishning 
katta qism i atm osferada suv b u g‘lari, karbonat angidrid va boshqa 
tabiiy “ issiqxona gazlari” tam onidan yutiladi. Bu gazlar energiyani 
t o ^ r i d a n to 'g ‘ri yer sirtiga o ‘tishiga im kon berm aydi. A tm osferada 
k o ‘plab o 'z a ro ta ’sirlashuvchi jaray o nlar (shudring, qirov, tum an, 
havo oqim lari, b u g ia n is h , bulutlar hosil b o ‘lishi, y o m g ‘ir y o g ‘ishi) 
sodir bo'ladi.