Tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi kimyo yo’nalishi 2- kurs 20. 64-guruh talabasi sobirova diyoraxon

Kurs ishining maqsadi.
Doimiy potensialli elektrod va ionlar konsentratsiyasi 
o’zgaradigan eritmalarga tushirilgan elek
troddan element tuzilganda, shu 
elementning 
elektr 
yurituvchi 
kuchi 
o’zgarishidan 
eritmadagi 
ionlar 
konsentratsiyasining o’zgarishini topish mumkin. Neytrallanish, cho’ktirish va 
oksidlanish-
qaytarilish 
reaksiyalarining 
miqdoriy 
tahlilida 
qo’llaniladigan 
potensiometrik titrlash metodi shunga asoslangan. 
Kurs ishining obyekti. 
Eritma intensiv rangga ega bo’lgan yoki eritmalariga reaktiv 
ta’sir ettirganda cho’kmaga tushadigan yoxud valentligini o’zgartiradigan (oksidlovchi) 
ionlar saqlagan eritmalarni indikator ishtirokida titrlashga nisbatan potensiometrik 
titrlashning ahamiyati kattadir. Bundan tashqari bu metod xohlagan pH qiymatigacha 
titrlash imkonini beradi.
Kurs ishining hajmi. 
Kurs ishi an’anaga ko’ra kirish, I bob asosiy qism, II bob 
tajriba qismi, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar qismidan iborati bo’lib, Times New 

---

Roman bosma taboqda, 14 o’lcham va 1,5 intervallarda yozilgan. Kurs ishining hajmi 
25 sahifadan tashkil topgan. 5 ta adabiyotlar ro’yxatidan tashkil topgan. 

---

I BOB.ASOSIY QISM
1.1 Potensiometriya 
Potensiometriya usuli o`tgan asrdan ma`lum bo`lsa-da, u Zyorensen pH 
haqidagi tushunchani fanga kiritgandan (1909-y.) so`ng tez rivojlanib ketdi. 
Potensiometrik analiz bevosita va bilvosita usullarga bo`linadi. Bevosita 
potensiometriya usulida potensialni belgilovchi moddaning aktivligi elektrod 
potensialini aniqlash asosida topiladi. Bu usul ionlarning aktivligini to`g`ridan-to`g`ri 
aniqlashga imkon beradigan yagona usul hisoblanadi. U quyidagi turlarga bo`linadi: 
pH-metriya 
—
eritmalarning pH qiymati, kislota va asoslarning (protolitlarning) 
kislota-asosli konstantalari, protolitik xususiyatga ega bo`lgan kompleks 
birikmalarning barqarorlik konstantalari va shu kabilarni aniqlashga imkon beradi. 
Ionometriya 
—
pH-metriyaning rivojlanishi natijasida mustaqil usul sifatida 
shakllangan zamonaviy usullardan biri. Bu usulda indikator elektrodi vazifasini turli xil 
ion selektiv elektrodlar bajaradi.Oksredmetriya 
—
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari 
va oksred juftlarning potensiallarini tekshirishga asoslangan usul bo`lib, uning 
yordamida oksred juftlarning standart va real potensiallari, ular yordamida esa turli 
xil konstantalar hamda kinetik kattaliklar aniqlanadi. Bevosita potensiometrik usullar 
kimyoviy va elektr kimyoviy reaksiyada qatnashuvchi elektronlar soni, kimyoviy 
reaksiyalarning stexiometrik va aktivlik koeffitsientlari kabilarni aniqlash imkonini 
beradi. Bilvosita potensiometriya usuli qisqa tarzda potensiometrik titrlash deb 
yuritilsa-da, aslida titrlashning oxirgi nuqtasini potensiometrik aniqlash deb 
qaralmog`i lozim . Potensiometrik titrlash usullari kislota-asosli (protolitometrik), 
oksidlanish-qaytarilish (oksredmetrik), komplekslanish va cho`ktirish reaksiyalari 
asosida moddalarni aniqlash va tekshirish uchun keng qo`llaniladi. Shu negizda 

---

moddalarning konsentratsiyasigina emas, balki ularning turli xil konstantalarini ham 
aniqlash mumkin. 
Potensiometrik va boshqa asbobli (instrumental) titrlash usullarining vizual usullarga 
ko`ra bir qator afzalliklari mavjud: 
1) titrlashdagi subyektiv xatolar deyarli yo`qoladi; 
2) aniqlashning sezuvchanligi ancha yuqori bo`ladi; 
3) loyqa va rangli eritmalar ham osongina titrlanadi; 
4) muayyan sharoit yaratilganda eritmada bo`lgan bir necha modda aralashmasi 
tabaqalab titrlanadi; 
5) titrlash jarayoni osongina avtomatlashtiriladi. Titrlashning oxirgi nuqtasi 
yaqinidaelektrkimyoviy indikator reaksiyalarining biri ikkinchisi bilan almashinadi, 
buning natijasida sistemaning potensiali keskin sakrash bilan o`zgaradi.