Tabiiy fanlar fakulteti geografiya va iqtisodiy bilim asoslari kafedrasi tuproqlar geografiyasi


Hayvonot olamining tuproqlar geografiyasidagi ahamiyati va tuproqlarning organik qismi



Download 2,83 Mb.
bet18/154
Sana26.02.2022
Hajmi2,83 Mb.
#468400
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   154
Bog'liq
Tuproqlar geografiyasi 2021 2022 Majmua Joniyev O T 5555

3. Hayvonot olamining tuproqlar geografiyasidagi ahamiyati va tuproqlarning organik qismi
Tuproqlarning zonal tarqalishiga hayvonlarning ta’siri о‘simliklarnikiga qaraganda kam darajadaligi ma’lum bо‘lsada, biroq ularning indikatsion ahamiyati juda yuqori. Tuproq turli – tuman hayvonlar uchun yashash muhiti hisoblanadi, ba’zilari unda bir umr yashasa, boshqalari hayot ma’romining ma’lum qismini unda о‘tkazadi. Tirik organizmlar biomassasi о‘simliklar biomassasiga qaraganda ancha kam va 5 % dan kо‘p bо‘lmagan fitomassani tashkil etadi. Nisbatan eng kо‘p hayvon biomassasi о‘tloq dashtlarga tо‘g‘ri keladi.
Zoomassaning asosiy qismi juda mayda va о‘z о‘rnida hayvonot dunyosining eng kо‘p sonli vakillari – umurtqasizlar hissasiga tо‘g‘ri keladi (97-99 %). 1 ga maydondagi tuproqda 200 ming dan 5 mln gacha yomg‘ir chuvalchanglari uchrashi mumkin.
Umurtqalilarning massasi umurtqasiz hayvonlarga taqqoslaganda ancha kam. О‘tloq dashtlarda u taxminan umumiy biomassaning taxminan 1 % ini, emanzorlarda – 0,12 %, aralash о‘rmonlar va taygada – 1,6 dan 4 % gacha, tundrada – 5 % gachani tashkil etadi.
Tuproq hosil bо‘lishida hayvonlarning ahamiyati juda katta. Ular organik moddalarning tо‘planishi va parchalanishida qatnashadi, tuproqning fizik va kimyoviy xossalariga, eroziya jarayonlarining rivojlanishiga, tuproq qoplamining tuzilmasiga ta’sir kо‘rsatadi. Tuproq hayvonlari tuproq yuzasi va qatlamlaridagi organik qoldiqlarni taqsimlash, maydalash hamda tuproqning mineral qismi bilan aralashtirish qobiliyatiga ega.
Tuproq hosil bо‘lishida yomg‘ir chuvalchangining ahamiyati qadimdan ma’lum. Chuvalchang sutka mobaynida о‘z og‘irligidan 176-192 % kо‘p miqdordagi tuproqni ichagidan о‘tkazishi mumkin. Och-sur о‘rmon tuproqlarida chuvalchanglar yiliga 40 s/ga yer osti о‘simlik qoldiqlarini qayta ishlashga qodir ekan, о‘rmon-dasht qora tuproqlarda bu kо‘rsatkich – 35 s/ga va undan ortiq, janubiy kam gumusli qora tuproqlarda esa – 10 s/ga gacha yetadi.
Umuman har bir tabiat zonasi unda yashashga moslashgan kо‘plab turli tuproq faunasi uchun makon hisoblanadi. Kenglik bо‘ylab qaralganda ayrim turlarning dominantligi ortadi yoki aksincha kamayadi.
Hayvonot olami ichida suv eroziyasini rivojlantirish, shuningdek qumliklarda deflyatsiya jarayonlarini tezlanishiga ta’sir etadiganlari ham uchraydi.

Download 2,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish